Η φαρμακευτική ιδιότητα των βοτάνων είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων.
Βαλεριάνα, μαντζουράνα, θυμάρι, δυόσμος, και πολλά άλλα βότανα έχουν ιδιότητες που είχαν επισημανθεί από τους Αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους και τώρα χρησιμοποιούνται από τη φαρμακευτική βιομηχανία.
Ας μάθουμε περισσότερα για τα ελληνικά βότανα, όχι βέβαια με την πρόθεση να αντικαταστήσουν τον γιατρό ή τη φαρμακευτική αγωγή, αλλά με τη διάθεση να δημιουργήσουν ένα μικρό φυσικό φαρμακείο στο σπίτι μας για ήπιες διαταραχές.
ΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟ
Έντονα αρωματικό βότανο, ιδιαίτερα χρήσιμο για την πνευματική και ψυχολογική κόπωση, με ιδιότητες φυσικού αρωματικού και αντικαταθληπτικού. Διεγείρει σώμα και πνεύμα, προστατεύει και τονώνει το νευρικό σύστημα. Χρησιμοποιήστε το ως αιθέριο έλαιο, αλλά και ως έγχυμα για να αντιμετωπίσετε τη μελαγχολία, τις ήπιες μορφές κατάθλιψης, το άγχος και την αϋπνία. Αντικαταστήστε τον απογευματινό καφέ με ένα ρόφημα από μελισσόχορτο το οποίο λειτουργεί ευεργετικά και για τη μνήμη.
ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΑ
Ο Γαληνός προτρέπει τη χρήση της μαντζουράνας ως φάρμακο κατά στομαχικών και εντερικών ενοχλήσεων. Ο Ιπποκράτης τη χρησιμοποιούσε σαν αντισηπτικό. Η μαντζουράνα έχει πολλές φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες (ιδιαίτερα το αιθέριο έλαιό της). Είναι αποχρεμπτική, απολυμαντική, τονωτική και αντισπασμωδική, ανακουφίζει από τους τυμπανισμούς και τους στομαχικούς πόνους. Δρα ευεργετικά κατά των πονοκεφάλων και της αϋπνίας. Το ρόφημα λέγεται πως καταπραΰνει τους πονοκεφάλους, τους ιλίγγους, το βήχα και τον πόνο των δοντιών, βοηθά στις νευρικές παθήσεις, στους πόνους των ρευματισμών, στις εντερικές διαταραχές και στους πόνους της κοιλιάς.
Τα χρήσιμα μέρη της μαντζουράνας είναι τα φύλλα της, από τα οποία φτιάχνουμε αφέψημα με ηρεμιστικές, αντισπασμωδικές και εφιδρωτικές ιδιότητες. Τα κόκκινα λουλούδια της είναι ιδιαίτερα αγαπητά για το άρωμα τους και χρησιμοποιούνται ευρέως στην αρωματοποιία. Τα φύλλα, τοποθετημένα πάνω σε μώλωπες ή σε σημεία όπου έχουν τσιμπήσει τα έντομα, είναι πολύ μαλακτικά.
ΔΥΟΣΜΟΣ
Ο Διοσκουρίδης και ο Ιπποκράτης ανέφεραν το δυόσμο συχνά ως φυτό με μεγάλη φαρμακευτική αξία και πολύ ωραίο άρωμα. Oι αρχαίοι Έλληνες έτριβαν το τραπέζι τους με δυόσμο πριν καθίσουν να φάνε, αλλά έφτιαχναν με αυτόν και μύρο. Tον 6ο αιώνα πρωτοεμφανίζονται ειδικές κρέμες καθαρισμού δοντιών με πρώτη ύλη τον δυόσμο. Oι Aιγύπτιοι και οι Kινέζοι απέδιδαν σε αυτόν πολλές θεραπευτικές ιδιότητες και συνήθιζαν να αρωματίζουν με δυόσμο το νερό στο οποίο έκαναν μπάνιο.
Ο δυόσμος είναι τονωτικός, χωνευτικός, καταπραϋντικό του στομάχου, αντισπασμωδικό, ενώ η μάσηση των φύλλων του αντιμετωπίζει την κακοσμία του στόματος, αλλά παράλληλα ανακουφίζει από τις ημικρανίες και τον πονόδοντο. Εάν βάλουμε το δυόσμο σε χλιαρό νερό, μπορούμε να κάνουμε γαργάρα για να βοηθήσουμε στην θεραπεία της αμυγδαλίτιδας, της ουλίτιδας, καθώς και φλεγμονές του ρινοφάρυγγα. Λέγεται επίσης ότι ο δυόσμος τονώνει τη μνήμη και γι’ αυτό συστήνεται το ρόφημά του σε φοιτητές και μαθητές σε περιόδους εξετάσεων.
ΒΑΛΣΑΜΟΧΟΡΤΟ
Ο λαός μας το ονομάζει επίσης σπαθόχορτο, επειδή σε παλαιότερες εποχές αξιοποιούσε τις επουλωτικές και αντισηπτικές ιδιότητές του για να θεραπεύει τα τραύματα του πολέμου. Στη Λακωνία, αλλά και σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου, πολλοί χωρικοί παρασκευάζουν ακόμη το βαθυκόκκινο σπαθόλαδο ή βαλσαμόλαδο, μουλιάζοντας τις ανθισμένες κορυφές του φυτού σε ελαιόλαδο. Το χρησιμοποιούν για να καταπραΰνουν τα ηλιακά και θερμικά εγκαύματα και για να θρέφουν τις πληγές, ενώ ισχυρίζονται ότι δρα ευεργετικά στο έλκος του στομάχου.
Ο Ιπποκράτης το μεταχειριζόταν για πολλές παθήσεις σε συνδυασμό συνήθως με φασκόμηλο, ενώ ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως «άσκυρον» και προτείνει τη χρήση του ενάντια στην ισχιαλγία, στον πυρετό και στα εγκαύματα. Το ίδιο κάνει και ο Γαληνός προσθέτοντας ότι αποτελεί επίσης διουρητικό και εμμηναγωγό μέσο. Τις τελευταίες δεκαετίες πολυάριθμες έρευνες απέδειξαν ότι το βαλσαμόχορτο επιδρά θετικά στην ψυχολογία, ανακουφίζει από την ήπια κατάθλιψη και μειώνει την ένταση της εποχικής (χειμερινής κατά κανόνα) συναισθηματικής διαταραχής. Έτσι, απέκτησε πάλι μεγάλη δημοτικότητα και βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της λίστας με τα βότανα που πραγματοποιούν παγκοσμίως τις υψηλότερες πωλήσεις.
ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ
Ο ίδιος ο πατέρας της ιατρικής, ο Ιπποκράτης την είχε χαρακτηρίσει πριν από 2.500 χρόνια, «πανάκεια», δηλαδή την είχε εντάξει στα φυτά που κάνουν για όλες τις ασθένειες και ανέφερε συγκεκριμένα 61 φυσικές θεραπείες με βάση την τσουκνίδα. Στον δεύτερο αιώνα ο Έλληνας ιατρός Γαληνός συνιστά την τσουκνίδα ως διουρητικό και καθαρτικό. Η τσουκνίδα είναι πλούσια σε μεταλλικά άλατα, ασβέστιο, χαλκό, χλώριο, κάλιο, πυρίτιο, νάτριο και σίδηρο, έχει στυπτικές, διουρητικές και τονωτικές ιδιότητες, καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες, ελέγχει τις αιμορραγίες, και σαν ρόφημα μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της υπέρτασης.
ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ
Είναι από τα αγαπημένα αρωματικά φυτά των Ελλήνων και των ναυτικών. Τα πολτοποιημένα φύλλα του βασιλικού χρησιμοποιούνταν κατά παράδοση για τη θεραπεία των τσιμπημάτων από έντομα και φίδια, ενώ το τσάι από βασιλικό βοηθάει στην πέψη και καταπραΰνει το έντερο. Συνιστάται επίσης στις ημικρανίες, στους πονοκεφάλους, στην απλή ναυτία και στη ναυτία της εγκυμοσύνης. Τέλος, το αιθέριο έλαιο των διαφόρων ποικιλιών βασιλικού χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και ως απωθητικό εντόμων.
ΘΥΜΑΡΙ
Οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σαν απολυμαντικό για διάφορες ασθένειες. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες συνήθιζαν να κάνουν μπάνιο σε νερό αρωματισμένο με θυμάρι, για να αποκτήσουν σφρίγος και ενεργητικότητα. Στη φαρμακευτική είναι γνωστό ως το φυτό με τις περισσότερες θεραπευτικές ιδιότητες. Το θυμάρι συνιστάται σε προβλήματα στομάχου και εντέρων, στην ανακούφιση από το βήχα, από το συνάχι και τη γρίπη, στην τόνωση του νευρικού συστήματος και ως καταπραϋντικό.
Λέγεται πως το βρασμένο θυμάρι στο νερό του μπάνιου ηρεμεί, βοηθά στην αντιμετώπιση των ρευματικών παθήσεων και ξεκουράζει. Θεωρείται επίσης εξαιρετικό για τον καθαρισμό των δοντιών (οι Κρητικοί τρίβουν τα ούλα τους με θυμάρι για την αντιμετώπιση της ουλίτιδας). Στοματίτιδες και ερεθισμένες αμυγδαλές αντιμετωπίζονται με γαργάρες με αφέψημα (χωρίς μέλι).
Το αιθέριο έλαιο του θυμαριού χρησιμοποιείται στα τσιμπήματα από έντομα, στην αντιμετώπιση μυκητιάσεων, καθώς έχει ισχυρές αντισηπτικές, αντιβακτηριδιακές και μυκητοκτόνες ιδιότητες. Επίσης το ζεστό ρόφημα θυμαριού ανακουφίζει από τα συμπτώματα της γρίπης και του πυρετού.
ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ
Το όνομα Βαλεριάνα σημαίνει το να είσαι υγιής στα λατινικά και αυτό προδίδει την θεραπευτική του ιδιότητα. Έχει έντονο άρωμα και οι Αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν για πολλά ιατρικά προβλήματα ενώ για αιώνες χρησιμοποιείται για νευρολογικές παθήσεις. Χρησιμοποιείται ως υπνωτικό, αγχολυτικό και κατευναστικό, μιας και τα έλαια που περιέχει έχουν παρόμοια δράση με τις βενζοδιαζεπίνες. Ο μηχανισμός δράσης της ωστόσο παραμένει γενικά άγνωστος. Στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν και σε ασθενείς με επιληψία.
Συνιστάται για την αρθρίτιδα, την κολίτιδα, τη διάρροια, τον πονοκέφαλο και την υπέρταση, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, την εμμηνόπαυση, την ψωρίαση, τους ρευματισμούς, τη νευρική υπερένταση, τον πονόδοντο, την ισχιαλγία, τους πόνους περιόδου. Σαν ήπιο κατευναστικό, η βαλεριάνα πρέπει να λαμβάνεται 30-45 λεπτά πριν τον ύπνο. Με τη μορφή αφεψήματος ξηρής ρίζας, σε δοσολογία 1-2 γραμ. ανά φλιτζάνι, προσέχοντας την υπερβολική θέρμανση γιατί είναι πολύ πτητική.
ΦΑΣΚΟΜΗΛΟ
Οι Γάλλοι το ονομάζουν ελληνικό τσάι και το χρησιμοποιούν όπως και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι όχι μόνο για φαρμακευτικούς αλλά και για μαγειρικούς σκοπούς. Στην αρχαιότητα οι πρόγονοί μας το χρησιμοποιούσαν σαν πολυφάρμακο και έχει εκθειαστεί από τον Ιπποκράτη, τον Διοσκουρίδη τον Γαληνό και τον Αέτιο. Τα φύλλα του έχουν αντισηπτικές, αποχρεμπτικές και σπασμολυτικές ιδιότητες. Το φυτό έχει στομαχικές, τονωτικές και καρδιοτονωτικές ιδιότητες, ενώ χρησιμοποιείται και κατά των νευραλγιών.
Το φασκόμηλο με τη μορφή αφεψήματος είναι ιδανικό για την θεραπευτική του στόματος σε περίπτωση τραυματισμών, άφτρων, φαρυγγίτιδας και κατά της ουλίτιδας. Ελαττώνει τα αέρια του εντέρου, είναι διουρητικό και εμμηναγωγό. Επίσης έχει αιμοστατική, αντιβιοτική, αντιμυκητική, αντισπασμωδική και υπογλυκαιμική δράση. Σε αρχαίες εποχές το χρησιμοποιούσαν για δαγκώματα φιδιών και εντόμων, για να αυξήσουν τη γονιμότητα των γυναικών και για να διώχνουν τα κακά πνεύματα κ.λπ. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει δοθεί πολλή έμφαση στα φυσικά αντιοξειδωτικά του φασκόμηλου. Αυτό οφείλεται στην ικανότητά τους να αποσβένουν τις ελεύθερες ρίζες που παράγονται στον άνθρωπο από διάφορους μηχανισμούς και που είναι υπεύθυνες-συμμετέχουν σε πολλές χρόνιες παθήσεις.
