Οι διακοπές στην κατασκήνωση είναι ένας αποχωρισμός με ευεργετικά αποτελέσματα τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς του αλλά όπως κάθε αλλαγή απαιτεί ειδικούς χειρισμούς.
Κάθε καλοκαίρι χιλιάδες παιδιά ακολουθούν για ένα μικρό ή μεγαλύτερο διάστημα τον κατασκηνωτικό τρόπο ζωής. Στις περισσότερες περιπτώσεις η επιλογή δεν είναι δική τους αλλά των γονέων τους, που εργάζονται και δεν έχουν κάποιον να κρατήσει τα μικρά τους παιδιά τις ώρες που εκείνοι λείπουν. Άλλες φορές η επιλογή των γονιών είναι πιο «συνειδητή»: Η κατασκήνωση δεν αποτελεί γι αυτούς απλώς τη λύση σε ένα πρόβλημα, αλλά μία συνθήκη που θα επιτρέψει στα παιδιά να βιώσουν συναισθήματα ευθύνης και αυτονομίας και να κοινωνικοποιηθούν.
Η κατασκήνωση είναι «σχολείο»
Την πρώτη φορά που ένα παιδί φεύγει από το σπίτι για να ακολουθήσει ένα οργανωμένο σύστημα διαβίωσης με συγκάτοικους παιδιά της ηλικίας του μπορεί νιώθει περισσότερο δυσάρεστα παρά ευχάριστα. Κυρίαρχο συναίσθημα είναι ο φόβος για το άγνωστο. Περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά, το παιδί αγωνιά γι αυτή την πρώτη φορά, που, όχι μόνο δεν θα κοιμηθεί σπίτι του, αλλά θα περάσει ημέρες και νύχτες σε ένα περιβάλλον, όπου ισχύουν διαφορετικοί –και ενδεχομένως αυστηρότεροι- κανόνες. Έχει παρατηρηθεί ότι περίπου 20% των παιδιών που πάνε για πρώτη φορά κατασκήνωση δυσφορούν μετά την τρίτη ημέρα και ζητούν να αποχωρήσουν, καθώς νιώθουν έντονη νοσταλγία για το σπίτι τους και το οικογενειακό περιβάλλον. Παιδιά που έχουν ήδη βιώσει τον αποχωρισμό από τους γονείς τους πηγαίνοντας διακοπές στο σπίτι της γιαγιάς στο χωριό, για παράδειγμα, μπορεί να προσαρμοστούν ευκολότερα, από ένα παιδί που δεν έχει περάσει ούτε μία ημέρα μακριά από τους γονείς του. Ειδικά εάν αυτό είναι μοναχοπαίδι και έχει μάθει να ζει με ενήλικες και να μη μοιράζεται εμπειρίες αλλά και υλικά αντικείμενα με άλλα παιδιά στην καθημερινότητά του.
Σε κάθε περίπτωση η κατασκήνωση θα φέρει στην επιφάνεια τέτοιου είδους δυσκολίες. Αρκετές όμως από αυτές θα τις επιλύσει καθώς μετά τα πρώτα «κρίσιμα» εικοσιτετράωρα το παιδί ενσωματώνεται στο νέο περιβάλλον, αποκτά ενδιαφέροντα και πιθανόν και φίλους με τους οποίους θα μοιραστεί όχι πλέον τους φόβους, αλλά την χαρά της κατασκηνωτικής ζωής.
Στην κατασκήνωση θα μάθει:
- Να πειθαρχεί. Ακόμη και στις νέου πιο «χαλαρού» τύπου κατασκηνώσεις υπάρχει ο ομαδάρχης, ο κοινοτάρχης και ο Αρχηγός και γενικότερα ένα οργανόγραμμα με σχέσεις εξουσίας, που ρυθμίζουν την καθημερινότητα των κατασκηνωτών. Υπάρχει ακόμη ωρολόγιο πρόγραμμα που –αντίθετα με το σπίτι- τηρείται κατά γράμμα. Μέσα σε αυτό περιλαμβάνεται και χρόνος για εργασίες τις οποίες κάθε παιδί πρέπει να φέρει σε πέρας. Στην κατασκήνωση οι υποχρεώσεις δεν μεταφέρονται στο διηνεκές όπως συμβαίνει στο οικείο περιβάλλον του σπιτιού που οι γονείς χαριζόμαστε στα παιδιά και δεχόμαστε τις διαρκείς αναβολές των υποχρεώσεών τους. Ποιος δεν έχει εμπειρία του διαλόγου:
-Μάζεψε το δωμάτιό σου!
-Σε λίγο…
Και αυτό το λίγο κρατάει πολύ.
- Να αυτενεργεί. Κάθε στιγμή στην κατασκήνωση τα παιδιά παίρνουν δικές τους αποφάσεις. Είτε πρόκειται για τον τρόπο που θα εκτελέσουν την εργασία τους, είτε για το παιγνίδι που θα παίξουν, τα παιδιά δρουν χωρίς να ακούνε διαρκώς οδηγίες από τους μεγαλύτερους.
- Να φροντίζει τον εαυτό του και το περιβάλλον που ζει: πλύσιμο δοντιών, μπάνιο, ξέπλυμα του μαγιό, άπλωμα πετσέτας… μικρές δουλειές με μεγάλα οφέλη.
- Να υποχωρεί αλλά και να μάχεται. Μακριά από τους γονείς που με ξεκάθαρο ή όχι τρόπο παρεμβαίνουν στις παιδικές φιλίες, τα παιδιά αγωνίζονται για μία θέση στο κοινωνικό σύνολο. Αυτό απαιτεί υποχωρήσεις αλλά και επιθέσεις, μάθημα που δύσκολα παίρνει ένα παιδί στο οικογενειακό του περιβάλλον ή στο αυστηρότερο πλαίσιο του σχολείου.
- Να σέβεται τους άλλους ανθρώπους. Μικρότεροι ή μεγαλύτεροι, διαφορετικοί ή παρόμοιοι με τον ίδιο, οι κατασκηνωτές γίνονται σεβαστοί μεταξύ τους γιατί το σύστημα διαβίωσης στηρίζεται στην ομαδικότητα. Και ομαδική δουλειά χωρίς σεβασμό στον πλησίον δεν γίνεται.
- Να σκληραγωγείται. Το νερό του ντους μπορεί να είναι κρύο, οι μύγες να βουτάνε στη σαλάτα, το στρώμα σκληρό, οι σφήκες να πίνουν νερό από τις υπαίθριες βρύσες… Κάθε δυσκολία που ξεπερνιέται είναι και ένα βήμα προς την ωριμότητα.
Όσο για τους γονείς; Η κατασκήνωση είναι μία ευκαιρία για να μείνουν και πάλι μαζί ως ζευγάρι και όχι ως τα ενήλικα μέλη της οικογένειας. Να ξενυχτήσουν, να δουν φίλους και να ξεφύγουν από τον γονεϊκό τους ρόλο.
Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή;
Δεν υπάρχει κανόνας που ορίζει τη στιγμή που ένα παιδί μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα στην κατασκήνωση. Το σίγουρο είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους συναίνεση του παιδιού στην απόφαση αυτή. Ένα παιδί που κλαίει γοερά στην ιδέα και μόνο του αποχωρισμού το πιθανότερο είναι να σαμποτάρει την ενσωμάτωσή του στο νέο κοινωνικό σύνολο και παρά τις προσπάθειες των συντελεστών της κατασκήνωσης να το πείσουν να μείνει, τελικά να πρέπει να το πάρετε πριν καλά-καλά κλείσει μία εβδομάδα διαμονής, απογοητευμένο όχι μόνο από την εμπειρία της κατασκήνωσης αλλά και από τον ίδιο του τον εαυτό που δεν τα κατάφερε.
Για να προφυλάξουμε τους εαυτούς μας αλλά και τα παιδιά μας από τέτοιες εμπειρίες καλό είναι να τα προετοιμάσουμε –και να προετοιμαστούμε και οι ίδιοι- για αυτή την αλλαγή στις διακοπές μας.
Καταρχήν η επιλογή του είδους της κατασκήνωσης είναι πολύ σημαντική. Υπάρχουν κατασκηνώσεις που έχουν σαφή «εξειδίκευση» στα σπορ, οι αθλητικές κατασκηνώσεις με πολλά γήπεδα και χώρους άθλησης. Απευθύνονται σε αθλητικούς τύπους. Εάν το παιδί σας δεν ασχολείται με αθλήματα είναι βέβαιο ότι θα κακοπεράσει και θα αναζητήσει το σπίτι του. Αλλά και διάφοροι σύλλογοι και όμιλοι (πολεμικών τεχνών, ξιφασκίας, προσκοπικά συστήματα κλπ) έχουν τις κατασκηνώσεις τους. Εάν το παιδί σας είναι γραμμένο σε κάποιον όμιλο θα είναι εύκολο να ακολουθήσει τους συναγωνιστές του στις διακοπές.
Η ειλικρινής συζήτηση, στην οποία το παιδί συμμετέχει ισότιμα μπορεί να το βοηθήσει στην απόφασή του να δοκιμάσει την κατασκηνωτική εμπειρία. Εκφράζοντας τους φόβους και τους δισταγμούς του και νιώθοντας παράλληλα τη στήριξη των γονιών του μπορεί να δει με θετικό μάτι αυτό τον αποχωρισμό. Τονίζοντας τα θετικά αυτού του είδους διακοπών (ζωή στην εξοχή με φίλους και παιγνίδια) χωρίς όμως να αποσοβεί τις δυσκολίες (αισθήματα μοναξιάς, νοσταλγία, κόπωση) ο γονιός φαίνεται και είναι ειλικρινής στα μάτια του παιδιού που πλέον τον εμπιστεύεται και θα ακολουθήσει τις συμβουλές του.
Η ηλικία του κατασκηνωτή έχει επίσης μεγάλη σημασία. Ένα παιδί 7 ετών που μόλις έχει αποφοιτήσει από την πρώτη δημοτικού δεν έχει την ωριμότητα ενός ενιάχρονου ή δεκάχρονου. Διαχειρίζεται δυσκολότερα τα συναισθήματά του και καταρρέει πιο εύκολα όταν παρασυρθεί από αυτά. Γι αυτό είναι φρόνιμο να στέλνετε μικρά παιδιά στην κατασκήνωση μόνο εάν ακολουθούν τα μεγαλύτερα αδέλφια τους ή εάν πηγαίνουν παρέα με φίλους τους.
Έτσι κι αλλιώς ένα παιδί που πάει κατασκήνωση μαζί με τον κολλητό του είναι σε ευνοϊκότερη θέση από εκείνο που θα εμφανιστεί την πρώτη ημέρα άγνωστο μεταξύ αγνώστων. Σε τέτοια περίπτωση φροντίστε τουλάχιστον να έχετε επισκεφτεί την κατασκήνωση, ώστε να έχει γνωρίσει τον χώρο αλλά και τους ανθρώπους που τον διοικούν.
Ασφαλείς διακοπές
Όσο οργανωμένη κι αν διαφημίζεται ότι είναι μία κατασκήνωση ο γονιός οφείλει να ελέγξει ο ίδιος αν τηρούνται οι κανόνες υγιεινής και ασφαλείας. Μία ματιά στις τουαλέτες κατά το πρώτο επισκεπτήριο και στα μαγειρεία αλλά και μία συζήτηση με το ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό πριν τη διαμονή του παιδιού σας –ειδικά εάν το παιδί σας έχει χρόνια προβλήματα υγείας- θα σας επιβεβαιώσουν την οργάνωση και ασφάλεια της κατασκήνωσης. Από εκεί και πέρα τα ατυχήματα μπορεί να γίνουν παντού, ακόμη και στο κρεβάτι του σπιτιού σας. Χρειάζεται ψυχραιμία λοιπόν πρώτα από τους γονείς για να αισθανθούν και τα παιδιά ασφαλή και να χαρούν την λιτή ζωή έξω από την πόλη μακριά από ηλεκτρονικά παιγνίδια και κινητά τηλέφωνα.
