Της Μυρτώς Αθανασοπούλου 
Βρίσκομαι με την κόρη μου σε ένα εμπορικό κέντρο. Περιμένουμε τον μπαμπά της σε ένα χώρο με αυτά τα παιχνίδια που βάζεις κέρματα. Μια άλλη μαμά με ένα κοριτσάκι γύρω στα 6 πλησιάζουν. Το κοριτσάκι τρέχει και ανεβαίνει πάνω σε ένα παιχνίδι-αυτοκίνητο με οθόνη που προσομοιάζει την αγωνιστική οδήγηση. Είναι ενθουσιασμένη και περιμένει όλο λαχτάρα τη μαμά της να ρίξει το κέρμα στην υποδοχή. Εκείνη φτάνει κοντά, ρίχνει μια ματιά στο παιχνίδι και αναφωνεί έντρομη:
«Κατέβα από κει, αυτό είναι για αγόρια!».
Και βέβαια το παιδί δεν καταλαβαίνει γιατί πρέπει να στερηθεί το παιχνίδι που του αρέσει, και δεν παίρνει και καμιά κατανοητή εξήγηση πέρα από το «αυτό είναι για αγόρια». Ξέρει μόνο ότι έκανε μια λάθος επιλογή και αρχίζει να αμφιβάλλει για την κρίση του.
Πρόσφατα μια μαμά σε παιδικό πάρτι, όταν η κόρη μου ζήτησε γαλάζιο μπαλόνι-σπαθί αντί για ροζ μπαλόνι-καρδούλα, είχε το θράσος να μου πει κατάμουτρα: «Όχι και τόσο γυναικείο εκ μέρους της».
Υπήρχαν πολλά που θα μπορούσα να της πω. Όπως ας πούμε ότι η αντιστοίχιση του ροζ με τα κορίτσια και του γαλάζιου με τα αγόρια, πριν από μερικές δεκαετίες, ήταν ακριβώς αντίστροφη. Το ροζ εξέπεμπε δύναμη, σύμφωνα με τις συμβάσεις της τότε κοινωνίας, οπότε ήταν για τα αγόρια, και το γαλάζιο ηρεμία, οπότε ήταν για τα κορίτσια. Ποιος ξέρει αν σε καμιά δεκαριά δεκαετίες δεν θα αλλάξουν πάλι, και θα είναι, ας πούμε, το μοβ για τα αγόρια και το κίτρινο για τα κορίτσια, ή το αντίθετο;
Ή θα μπορούσα να τη ρωτήσω αν σκέφτεται πάντα με κουτάκια και ταμπέλες κι αν μεγαλώνει την κόρη της ώστε να ξέρει τη θέση της ως γυναίκα (κουζίνα, σπίτι, μητρότητα, άντε το πολύ να κάνει κάποιο από τα «παραδοσιακά» γυναικεία επαγγέλματα).
Δεν της είπα τίποτα, γιατί δεν τσακώνεσαι με άγνωστες μαμάδες σε παιδικά πάρτι για φεμινιστικούς λόγους, τουλάχιστον αν δεν θέλεις να κοιτάζουν εσένα και το παιδί σου ακόμα πιο παράξενα απ’ ό,τι τώρα που η κόρη σου κραδαίνει χαρούμενη το γαλάζιο σπαθί της και μονομαχεί με τα αγόρια. Δεν της είπα τίποτα, εδώ που τα λέμε, γιατί φοβήθηκα ότι η απάντηση σε όλες αυτές τις ερωτήσεις μπορεί να ήταν «ναι».
Έχω παρατηρήσει πολλές φορές γονείς να μαλώνουν τα παιδιά τους γιατί διάλεξαν ένα παιχνίδι που –στερεοτυπικά- «ανήκει» στο αντίθετο από εκείνα φύλο. Κάθε φορά μου κάνει εντύπωση το τρομαγμένο βλέμμα τους. Τι είναι αυτό που φοβίζει τόσο τους ανθρώπους σχετικά με το φύλο των παιδιών και τη «σωστή» συμπεριφορά που «αναλογεί» στο καθένα; Φαντάζομαι ότι οι ίδιοι όταν κάνουν τέτοιες επιλογές δεν τρομάζουν. Όταν μια μαμά, ας πούμε, επιλέγει ένα αντρικό παντελόνι γιατί η γραμμή του κάθεται καλύτερα στο σώμα της, δεν παθαίνει υπαρξιακή κρίση για το ποια είναι και αν είναι αρκετά γυναίκα.
Αν όμως η κόρη της πιάσει από το ράφι στο παιχνιδάδικο ένα αυτοκινητάκι ή ένα σετ εργαλείων, παιχνίδια που τα στερεότυπα αιώνων έχουν κατηγοριοποιήσει ως «αγορίστικα», θα του φωνάξει πανικόβλητη «Άστο κάτω αυτό, είναι για αγόρια». Όταν ο γιος φίλων μας επιλέγει με σταθερότητα το μπαλόνι Μίνι Μάους ανάμεσα σε όλα τα άλλα -αγορίστικα και κοριτσίστικα- μπαλόνια που πουλάει ο κύριος στην πλατεία, πρέπει να δείτε τα έντρομα βλέμματα των γύρω γονιών.
Είναι σαν να φοβούνται ότι η ταυτότητα φύλου των παιδιών είναι τόσο ρευστή που ακόμα και η παραμικρή επαφή με κάτι «αγορίστικο» ή «κοριτσίστικο» μπορεί να τα κάνει να κολλήσουν (σαν μολυσματική ασθένεια) χαρακτηριστικά του άλλου φύλου, πράγμα που θα ήταν, κατά τη γνώμη τους, καταστροφικό.
Όμως τα παιδιά, αν τα αφήσεις ελεύθερα, χωρίς να τους γεμίσεις το κεφάλι με στερεότυπα, με φόβο ότι αυτό που τους αρέσει για κάποιον λόγο είναι λάθος, θα επιλέξουν πολλές φορές κάτι άλλο από εκείνο που η κοινωνία έχει αποφασίσει ότι θα έπρεπε να θέλουν.
Τα παιδιά δεν γεννιούνται με τη σκέψη τους τακτοποιημένη σε κουτάκια. Αυτό τους το μαθαίνουμε εμείς, όπως και όλα τα άλλα. Τα παιδιά που δεν έχουν από πάνω τους έναν ενήλικα να επεμβαίνει σε κάθε τους βήμα για να τα διορθώσει, και να τους μάθει τον κοινωνικά αποδεκτό τρόπο να ανταποκρίνονται στα ερεθίσματα, είναι παιδιά που μεγαλώνουν με αυτοπεποίθηση, με ανοιχτό μυαλό, με διάθεση να εξερευνήσουν τον κόσμο και να μάθουν όσα περισσότερα μπορούν.
Τα παιδιά που ακούνε διαρκώς «όχι αυτό, είναι για αγόρια/κορίτσια» είναι παιδιά που μαθαίνουν από νωρίς ότι υπάρχουν όρια στο πού μπορούν να φτάσουν. Και φυσικά, επειδή ζούμε σε μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία, τα όρια για τα κορίτσια είναι πάντα πιο στενά από τα όρια για τα αγόρια. Πώς θα γίνει πυραυλική επιστήμονας ένα κορίτσι που δεν το αφήνουν να παίζει με πυραύλους και διαστημόπλοια επειδή «είναι για αγόρια;». Πώς θα γίνει αστροναύτισσα αν δεν έχει δει και το «Star Wars» εκτός από ταινίες με την κλασική ξανθιά κούκλα;
Και τι είναι αυτό που θέλουμε τελικά για τα παιδιά μας; Να εκπληρώσουν όλες τους τις δυνατότητες, όποιες κι αν είναι, και να ζήσουν μια ευτυχισμένη ζωή ανάλογα με το πώς ορίζουν τα ίδια την ευτυχία; Ή να υποταχτούν απόλυτα στις συμβάσεις της κοινωνίας στην οποία βρέθηκαν να ζουν, με το διαρκή φόβο μήπως ξεφύγουν από αυτό που οι πολλοί όρισαν ότι θα έπρεπε να είναι, ακολουθώντας τυφλά ασφυκτικούς, αραχνιασμένους κανόνες αιώνων για το τι σημαίνει να είναι άντρες και γυναίκες; Πολύ φοβάμαι ότι για αρκετούς η απάντηση στη δεύτερη ερώτηση μπορεί να είναι «ναι».
