Στην καθημερινότητα ενός παιδιού, η αυτοπεποίθηση δε γεννιέται από τα μεγάλα γεγονότα ή τις θεαματικές επιτυχίες. Αντίθετα, καλλιεργείται μέσα από μικρές, ανεπαίσθητες στιγμές, τότε που νιώθει ότι το βλέπουμε, το ακούμε και το εμπιστευόμαστε. Είναι αυτές οι ήσυχες, καθημερινές στιγμές που, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, λειτουργούν ως δομικά υλικά για να χτίσει το παιδί μας έναν σταθερό εσωτερικό κόσμο. Έναν κόσμο όπου νιώθει ικανό, επαρκές και αξιαγάπητο, απλώς επειδή είναι ο εαυτός του.
Μακροχρόνια μελέτη διάρκειας 15 ετών (Park et al., 2021) ανέδειξε ότι το θετικό γονεϊκό στυλ, με χαρακτηριστικά όπως η συναισθηματική διαθεσιμότητα στις μικρές καθημερινές στιγμές, η αποφυγή υπερπροστατευτικότητας και η ενίσχυση της αυτονομίας, συμβάλλει καθοριστικά στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του παιδιού, η οποία με τη σειρά της λειτουργεί προστατευτικά απέναντι στο άγχος και τις ψυχοπιεστικές καταστάσεις.
Συμπεριφορές που χτίζουν αυτοπεποίθηση:
- «Είμαι εδώ για να σε ακούσω»
Όταν ένα παιδί έρχεται να μας εξηγήσει κάτι, ακόμα κι αν είναι παράξενο, ασήμαντο ή φαινομενικά ακατανόητο, έχει ήδη κάνει το βήμα να εκφράσει τον εαυτό του. Αν το ακούσουμε με προσοχή, αν του δώσουμε χρόνο και χώρο να αναπτύξει τη σκέψη του, του δείχνουμε ότι έχει φωνή που αξίζει να ακουστεί. Αυτό είναι το πρώτο βήμα για να χτίσει αυτοπεποίθηση για τον τρόπο που εκφράζεται.
- Το γονεϊκό βλέμμα τα λέει όλα
Ένα βλέμμα γεμάτο θαυμασμό και εμπιστοσύνη την ώρα που το παιδί μας προσπαθεί να λύσει μόνο του ένα πρόβλημα, έχει μεγαλύτερη σημασία από ένα χειροκρότημα για μια άψογη εκτέλεση. Η αναγνώριση της προσπάθειας και όχι μόνο του αποτελέσματος, ενισχύει την εσωτερική του δύναμη και του μαθαίνει ότι η αξία του δεν εξαρτάται από την επιτυχία. Φανταστείτε ένα παιδί που λέει με περηφάνια «Μαμά, μπαμπά κοίτα το έκανα μόνος μου». Αυτή η φράση αποτελεί μια αναγνώριση εσωτερικής δύναμης. Είναι το παιδί που κάνει ένα βήμα πιο κοντά στο “μπορώ”. Και η αντίδραση των σημαντικών άλλων, εκείνη τη στιγμή γράφεται βαθιά μέσα του. Μπορεί να μη θυμάται μετά από χρόνια τι ακριβώς έφτιαξε, αλλά θα θυμάται πώς ένιωσε όταν το κοιτάξαμε με περηφάνια.
- Τα λάθη είναι ευκαιρίες για μάθηση.
Ως γονείς ή φροντιστές, συχνά θέλουμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας από την αποτυχία. Όμως οι μικρές αποτυχίες, όπως ένα λάθος στην κατασκευή, μια λανθασμένη απάντηση, μια επιλογή που δε βγήκε όπως ήθελε, είναι πολύτιμες. Όταν το παιδί καταλάβει ότι μπορεί να κάνει λάθος χωρίς να κρίνεται ή να διορθώνεται αμέσως, αποκτά το θάρρος να δοκιμάζει ξανά. Τότε, αντί να πούμε ένα «Μπράβο, που το βρήκες!», είναι πιο σημαντικό να ακούσει: «Πραγματικά μου άρεσε ο τρόπος που το σκέφτηκες. Το βρήκες με το δικό σου τρόπο!». Έτσι, το παιδί μαθαίνει ότι η αξία του δεν κρίνεται από το αποτέλεσμα, αλλά από την πορεία. Και αυτό το "μπράβο" δεν είναι επιφανειακό, αλλά ουσιαστικό και γίνεται θεμέλιο για τη φωνή που θα κουβαλά μέσα του καθώς μεγαλώνει.
- Ώρα για ανάληψη ευθύνης.
Ένα απλό «σε εμπιστεύομαι», που επαναλαμβάνεται με πράξεις καθημερινά, μπορεί να χτίσει περισσότερη αυτοπεποίθηση από ένα βραβείο ή μια επιβράβευση. Όταν αφήνουμε το παιδί να αναλάβει μικρές ευθύνες, όπως να φροντίσει κάτι δικό του, να βοηθήσει στην προετοιμασία του φαγητού, να πάρει μια απόφαση για τον εαυτό του, του δείχνουμε ότι το εμπιστευόμαστε και πως έχει τη δύναμη να τα καταφέρει.
- Η παρουσία του γονέα.
Κάποιες από τις πιο σημαντικές στιγμές ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης δεν συνοδεύονται από λόγια. Είναι εκείνα τα δευτερόλεπτα μετά από ένα επίτευγμα που το παιδί κοιτάζει τριγύρω για αναγνώριση. Η στιγμή που κάθεσαι δίπλα του την ώρα που παίζει με τουβλάκια έχοντας αφήσει το κινητό στην άκρη, οι στιγμές που δεν ακυρώνουμε τον θυμό του, αλλά λέμε «Σε νιώθω, είμαι δίπλα σου» χτίζουν τη σιγουριά μέσα από το γονεϊκό βλέμμα, το χαμόγελό, την αίσθηση ότι «το βλέπεις». Δεν χρειάζονται πάντα λόγια. Αρκεί η παρουσία και το ενθαρρυντικό βλέμμα.
- Διδάξτε με το παράδειγμά σας
Ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που μπορούμε να προσφέρουμε στο παιδί μας είναι πως κανείς δεν είναι τέλειος, ούτε καν οι γονείς του. Η αντίληψη ότι οι μεγάλοι «τα ξέρουν όλα» ή «δεν κάνουν ποτέ λάθος» μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί πίεση, ανασφάλεια και έναν ψεύτικο στόχο τελειότητας. Μπορούμε, αντίθετα, να αναγνωρίζουμε τα δικά μας λάθη και το εκφράζουμε με απλότητα στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα ότι η αυτοπεποίθηση δε γεννιέται από το να είμαστε τέλειοι, αλλά από το να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας, να μαθαίνουμε και να εξελισσόμαστε.
Ας κρατήσουμε ότι…
Όταν ένα παιδί νιώθει σημαντικό, θα πιστέψει κιόλας ότι είναι. Η αυτοπεποίθηση δε χτίζεται με λόγια. Καθρεφτίζεται στο γονεϊκό βλέμμα, καλλιεργείται με αποδοχή και ενισχύεται με πράξεις καθημερινά. Η αυτοπεποίθηση δεν έρχεται από μόνο από τις επιτυχίες, αλλά από την αίσθηση ότι είμαστε αρκετοί όπως ακριβώς είμαστε.
