Κάθε Δεκέμβρη, σε εκατομμύρια σπίτια σε όλο τον κόσμο, συμβαίνει το ίδιο έθιμο. Τα παιδιά κοιτάζουν τον ουρανό, γράφουν γράμματα, αφήνουν γλυκίσματα και περιμένουν τον γλυκό παππούλη με την κόκκινη στολή του να κατέβει από την καμινάδα. Ο Άγιος Βασίλης είναι ίσως ο πιο αναγνωρίσιμος χαρακτήρας των Χριστουγέννων. Τον φανταζόμαστε να ζει στον Βόρειο Πόλο, να πετά με έλκηθρο και τάρανδους και να μοιράζει δώρα σε όλα τα παιδιά του κόσμου μέσα σε ένα βράδυ. Όμως πίσω από αυτή τη γνώριμη εικόνα κρύβονται τόσες ιστορίες και λαϊκές παραδόσεις που περνούν από γενιά σε γενιά. Πόσα από αυτά είναι αλήθεια και πόσα απλώς μύθοι;
Η αλήθεια είναι πως ο Άγιος Βασίλης δε γεννήθηκε όπως τον ξέρουμε. Δε φορούσε πάντα κόκκινα ρούχα, δεν είχε έλκηθρο με τάρανδους και σίγουρα δε ζούσε στον Βόρειο Πόλο. Η μορφή του βασίζεται στον Άγιο Νικόλαο, έναν επίσκοπο του 4ου αιώνα, γνωστό για τη γενναιοδωρία και τη φροντίδα του προς τα παιδιά και τους φτωχούς. Η παράδοση λέει πως άφηνε χρήματα κρυφά σε οικογένειες που είχαν ανάγκη, συχνά μέσα από καμινάδες ή παράθυρα. Μια ιστορία που επιβίωσε εντυπωσιακά μέσα στους αιώνες. Από εκεί και πέρα, ο μύθος ταξίδεψε, άλλαξε, «ντύθηκε» με τοπικές παραδόσεις και τον 19ο, απέκτησε τη σημερινή του εικόνα. Με λίγα λόγια, ο Άγιος Βασίλης είναι ένα πολιτισμικό κατασκεύασμα αιώνων.
Ένας άλλος μύθος αφορά την εμφάνισή του. Πολλοί πιστεύουν ότι η εικόνα του με την κόκκινη στολή είναι πανάρχαια. Στην πραγματικότητα, μέχρι τον 19ο αιώνα, ο Άγιος απεικονιζόταν με διάφορους τρόπους. Άλλοτε λεπτός, άλλοτε ντυμένος στα πράσινα ή καφέ, άλλοτε περισσότερο σαν επίσκοπος. Η σημερινή χαρούμενη, στρουμπουλή φιγούρα του, διαμορφώθηκε σταδιακά μέσα από ποιήματα, εικονογραφήσεις και την κουλτούρα του 20ού αιώνα.
Μύθος είναι επίσης ότι ο Άγιος Βασίλης είναι ίδιος σε όλο τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, κάθε χώρα έχει τη δική της εκδοχή. Στην Ολλανδία συναντάμε τον Sinterklaas, στην Αγγλία τον Father Christmas, στη Γαλλία τον Père Noël. Όλοι μοιράζονται κοινά στοιχεία, αλλά κουβαλούν και τοπικές παραδόσεις, έθιμα και συμβολισμούς.
Ένας ακόμα μύθος σχετίζεται με τον τόπο κατοικίας του. Ο Βόρειος Πόλος θεωρείται δεδομένος, όμως αυτή η ιδέα εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα, κυρίως μέσα από παιδικά βιβλία και χριστουγεννιάτικες ιστορίες του 19ου αιώνα καθώς αποτελούσε ένα ουδέτερο, μαγικό μέρος, μακριά από σύνορα και πολιτικές αντιπαραθέσεις, ιδανικό για έναν ήρωα που ανήκει σε όλα τα παιδιά του κόσμου.
Ακόμα, ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους είναι ότι τα παιδιά πληγώνονται όταν μαθαίνουν πως ο Άγιος Βασίλης δεν είναι πραγματικός. Στην πραγματικότητα, οι έρευνες δείχνουν ότι τα περισσότερα παιδιά αποδέχονται την αλήθεια χωρίς δράματα, ειδικά όταν αυτή έρθει φυσικά, μέσα από ερωτήσεις και όχι ως ξαφνική αποκάλυψη. Για πολλά παιδιά, η στιγμή που έρχονται σε επαφή με την αλήθεια, δεν είναι απώλεια μαγείας, αλλά ένα πέρασμα σε μια πιο ώριμη κατανόηση του κόσμου. Συχνά, μάλιστα, νιώθουν περήφανα που ανήκουν πλέον στους «μεγάλους» που ξέρουν το μυστικό.
Τελικά, ίσως ο μεγαλύτερος μύθος από όλους είναι ότι ο Άγιος Βασίλης είναι μια «απλή ιστορία για παιδιά». Στην πραγματικότητα, είναι ένας ζωντανός θρύλος που κουβαλά αιώνες παράδοσης, πολιτισμού και ανθρώπινης ανάγκης για προσφορά και ελπίδα. Είναι μια ευκαιρία να δημιουργηθούν οικογενειακές αναμνήσεις από μικρούς και μεγάλους, να δοθεί έμφαση στην προσμονή και όχι μόνο στο δώρο, να μιλήσουμε για το μοίρασμα και τη χαρά του να δίνεις χωρίς αντάλλαγμα. Και ίσως αυτή να είναι η μεγαλύτερη αλήθεια από όλες. Ότι ο Άγιος Βασίλης δεν έχει τόση σημασία για το αν «υπάρχει», όσο για το τι αναμνήσεις μας γεννά…
