Συχνά ακούμε τα παιδιά να χρησιμοποιούν τη φράση «δεν μπορώ» όταν έρχονται αντιμέτωπα με μία πρόκληση. Μία φράση που δε σημαίνει απαραίτητα ότι τους λείπει η ικανότητα. Αλλά αποτελεί συχνά έναν καθρέφτη των εσωτερικών πεποιθήσεων του παιδιού για τον εαυτό του και τις δυνατότητές του. Αυτή η φαινομενικά απλή δήλωση αδυναμίας , μπορεί να κρύβει έναν ολόκληρο κόσμο συναισθημάτων όπως φόβο αποτυχίας, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ακόμα και μια σιωπηλή έκκληση για βοήθεια και στήριξη.
Τι κρύβεται πίσω από το «Δεν μπορώ» ενός παιδιού.
- Φόβος αποτυχίας
- Πολλά παιδιά φοβούνται να δοκιμάσουν κάτι νέο επειδή δε θέλουν να αποτύχουν. Ειδικά αν έχουν βιώσει αυστηρή κριτική ή πίεση από τις προσδοκίες των γονέων, επιλέγουν να μην προσπαθήσουν καν.
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Ένα παιδί που αμφιβάλλει για τις ικανότητές του συχνά προτιμά να αποφύγει μια πρόκληση παρά να ρισκάρει να απογοητεύσει τον εαυτό του ή τους σημαντικούς για εκείνο άλλους.
- Μειωμένη ανοχή στη ματαίωση
- Πολλά παιδιά δυσκολεύονται να διαχειριστούν τη ματαίωση. Αν δεν έχουν μάθει να «αντέχουν» και να διαχειρίζονται τις απογοητεύσεις, δεν προσπαθούν ξανά και εγκαταλείπουν εύκολα.
- Εμπειρίες από το οικογενειακό περιβάλλον
- Συχνά οι γονείς υπερ-παρέχονται και σπεύδουν να βοηθήσουν το παιδί σε κάθε του δυσκολία. Με τον τρόπο αυτό ενισχύουν την πεποίθησή του ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνο του.
Πώς μπορεί να οικοδομηθεί η αυτοεκτίμηση ενός παιδιού;
Η καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης ενός παιδιού δεν είναι κάτι που γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι μια πολυπαραγοντική διαδικασία που απαιτεί συνέπεια και υπομονή. Η αυτοεκτίμηση δεν είναι απλά ένα χαρακτηριστικό. Είναι μια δεξιότητα ζωής, ένας σιωπηλός αλλά ισχυρός σύμμαχος που βοηθά τα παιδιά να ξεπερνούν εμπόδια, να δοκιμάζουν νέες εμπειρίες και να επιμένουν παρά τις δυσκολίες.
Μελέτες των τελευταίων ετών δείχνουν ότι τα παιδιά που διαθέτουν υψηλή αυτοπεποίθηση έχουν καλύτερες σχολικές επιδόσεις, δημιουργούν πιο υγιείς κοινωνικές σχέσεις και είναι πιο ανθεκτικά στις προκλήσεις της ζωής. Ακόμα, τα παιδιά που λαμβάνουν υποστήριξη και ενθάρρυνση από το οικογενειακό τους περιβάλλον έχουν περισσότερες πιθανότητες να εξελιχθούν σε ενήλικες με υγιή αυτό-εικόνα και αυτοπεποίθηση. Αντίθετα, η έλλειψη αυτοεκτίμησης συχνά οδηγεί σε ανασφάλεια, αποφυγή νέων εμπειριών και χαμηλά επίπεδα επιμονής.
Μία από τις βασικές ικανότητες που έχει φανεί πώς επιδρά καθοριστικά στην οικοδόμηση της αυτοεκτίμησης των παιδιών είναι η διαχείριση της ματαίωσης κατά την παιδική ηλικία. Η ικανότητα ενός παιδιού να διαχειρίζεται τη ματαίωση συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του. Τα παιδιά που μαθαίνουν να αποδέχονται την αποτυχία ως μέρος της μάθησης αναπτύσσουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους.
Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την ανοχή ενός παιδιού στη ματαίωση χωρίς να γίνει τραυματική εμπειρία;
- Επιτρέπουμε στο παιδί να κάνει λάθη. Διδάσκουμε ότι η αποτυχία δεν είναι το τέλος, αλλά ένα σκαλοπάτι προς την επιτυχία.
- Ενισχύουμε την προσπάθεια και όχι μόνο το αποτέλεσμα. Αντί για «είσαι τέλειος», λέμε «Βλέπω πόσο πολύ προσπαθείς. Συνέχισε έτσι!».
- Δίνουμε χώρο στην ανεξαρτησία. Αφήνουμε το παιδί να προσπαθεί μόνο του και μειώνουμε προοδευτικά τη δική μας βοήθεια, καθώς μεγαλώνει.
- Καλλιεργούμε τη θετική αυτο-ομιλία. Βοηθάμε το παιδί να αντικαταστήσει το «δεν μπορώ» με το «δεν μπορώ ακόμα, αλλά μπορώ να προσπαθήσω».
Πρακτικές που οδηγούν από το «Δεν μπορώ» στο «Μπορώ να προσπαθήσω!»:
- Επιβραβεύστε την προσπάθεια, όχι μόνο το αποτέλεσμα .
Όταν ένα παιδί νιώθει ότι η αξία του δεν εξαρτάται από την επιτυχία ή την αποτυχία, μαθαίνει να τολμά χωρίς φόβο. Το «Είμαι περήφανος για εσένα γιατί προσπάθησες!» μπορεί να κάνει θαύματα.
- Δείξτε τους ότι τα λάθη είναι μέρος της μάθησης .
Αντί να βλέπει την αποτυχία ως κάτι τρομακτικό, μάθετέ του να τη βλέπει ως ευκαιρία. Χρησιμοποιήστε: «Κάθε λάθος είναι ένα βήμα πιο κοντά στη γνώση!». - Δώστε τους μικρές ευθύνες και πρωτοβουλίες .
Τα παιδιά νιώθουν ικανά όταν τους εμπιστευόμαστε μικρές δουλειές στο σπίτι ή στο σχολείο. Ακόμα και κάτι απλό, όπως να βοηθήσουν στο στρώσιμο του τραπεζιού, μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή τους. - Αποφύγετε τις συγκρίσεις .
Κάθε παιδί είναι μοναδικό και έχει τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Η σύγκριση με άλλα παιδιά μπορεί να μειώσει την αυτοεκτίμησή του. Αντί να πείτε «Δες τον φίλο σου, πόσο καλά τα πάει!», πείτε «Βλέπω ότι προσπαθείς και γίνεσαι καλύτερος!». - Δημιουργήστε ένα υποστηρικτικό και ασφαλές περιβάλλον .
Τα παιδιά χρειάζονται να νιώθουν ότι είναι αποδεκτά, αγαπητά και προστατευμένα. Όταν γνωρίζουν ότι έχουν μια ασφαλή βάση, είναι πιο πρόθυμα να δοκιμάσουν νέα πράγματα. - Ενθαρρύνετε τη θετική σκέψη .
Οι λέξεις έχουν δύναμη. Αντί να αφήνετε το παιδί να λέει «Δεν μπορώ», καθοδηγήστε το να πει «Δεν μπορώ ακόμα, αλλά θα προσπαθήσω!». - Δώστε το σωστό παράδειγμα .
Τα παιδιά μιμούνται τους ενήλικες. Αν μας βλέπουν να αντιμετωπίζουμε προκλήσεις με θάρρος και επιμονή, θα κάνουν το ίδιο. - Μιλήστε για τις δικές σας αποτυχίες και πώς τις ξεπεράσατε .
Όταν τα παιδιά ακούν ότι και οι ενήλικες αποτυγχάνουν και συνεχίζουν να προσπαθούν, νιώθουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση να δοκιμάσουν και να επιμείνουν.
Η οικοδόμηση της αυτοεκτίμησης ενός παιδιού δεν είναι απλώς μια έννοια, αλλά μια στάση ζωής που χτίζεται καθημερινά. Όλα ξεκινούν από ένα υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, το ενθαρρυντικό γονεϊκό βλέμμα και την αποδοχή που θα καθρεπτίζεται στα μάτια των γονέων. Με κάθε μικρό βήμα, με κάθε ενθάρρυνση, με κάθε εμπειρία που τους δείχνει ότι αξίζουν και μπορούν, βάζουμε τα θεμέλια για ένα μέλλον γεμάτο δύναμη, ανθεκτικότητα και αυτοεκτίμηση.
