7 Ιουνίου 2017
της Ελένης Λάμπου 
Τον τελευταίο καιρό συχνά κάνουν την εμφάνισή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και όχι μόνο, φωτογραφίες του παρελθόντος. Φωτογραφίες ξεθωριασμένες. Φωτογραφίες μιας άλλης αισθητικής. Φωτογραφίες μιας άλλης εποχής. Τις χαζεύουμε, τις περιεργαζόμαστε, σκεφτόμαστε, αναπολούμε. Όταν μάλιστα αυτές αποτυπώνουν παιδικά μουτράκια, τις κοιτάζουμε με τις ώρες. Όλες έχουν κάτι κοινό. Γελαστά παιδιά που κινούνται, τρώνε, παίζουν, αδιαφορώντας για το τι φορούν ή πώς είναι το μαλλί τους. Γελαστά παιδιά που παίζουν έξω απ’ το σπίτι, στον αληθινό κόσμο. Παίζουν σε αλάνες σχοινάκι, ποδόσφαιρο, κρυφτό, κυνηγητό, σκαρφαλώνουν πάνω σε δέντρα, τρέχουν σε γειτονιές, πάρκα, πλατείες. Η αλήθεια αυτών των φωτογραφιών είναι αφοπλιστική, μας βάζει σε σκέψεις, δημιουργώντας μας μια γλυκιά νοσταλγία και ταυτόχρονα μια στενοχώρια.
Τα δικά μας παιδιά μεγαλώνουν διαφορετικά. Κι αυτά «παίζουν», με έναν άλλον όμως τρόπο. «Παίζουν» ανέκφραστα, χωρίς να γελούν, στριμώχνοντας τον κόσμο τους μέσα στο πλαίσιο μιας οθόνης. Αρνούνται να συμμετέχουν στην πραγματική ζωή, αναλώνοντας όλη τους την «ενέργεια» καθισμένα στον καναπέ και μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή ή κινητού. Η εξοικείωση ξεκινά ήδη από την πρώτη βρεφική ηλικία και παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, μικρά παιδιά δαπανούν, με γονική συναίνεση τις περισσότερες φορές, ώρες ολόκληρες, ασχολούμενα με παιχνίδια, φωτογραφίες ή άλλου είδους «εκπαιδευτικά» προγράμματα οθόνης. Ακόμη και τα δικά τους, τα πραγματικά τους παιχνίδια, αντιγράφουν τα κινητά, τους υπολογιστές, τα tablets, παρακινώντας τα να αντιγράψουν με τη σειρά τους τις συνήθειες των μεγάλων. Κι όταν «βγαίνουν» από την οθόνη, επεκτείνουν τα χαρακτηριστικά της, συνεχίζουν δηλαδή να παίζουν μέσα σε πλαίσιο. Στο πλαίσιο ενός σπιτιού, ανάμεσα σε στοίβες πλαστικών παιχνιδιών ή στο πλαίσιο άλλων κλειστών χώρων ή διαδρόμων αστραφτερών εμπορικών κέντρων. Ο κόσμος τους, ο κόσμος μας, στένεψε δραματικά. Τόσο που χώρεσε σε οθόνες κάποιων ιντσών, χώρους λίγων τετραγωνικών ή βιτρίνες εμπορικών καταστημάτων. Χωράει άραγε ολόκληρος ο κόσμος σε μία οθόνη;
Μάλλον χωράει. Φαίνεται πως στριμωχτήκαμε μέσα σε μια οθόνη κι έναν καναπέ. Στριμωχτήκαμε τόσο πολύ, που με δυσκολία αναπνέουμε κι εμείς και κυρίως τα παιδιά μας. Συχνά, τα τελευταία μοιάζουν να έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για συζήτηση, για ανταλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων, για έκφραση, για δράση. Ας βγούμε, λοιπόν, έξω από την οθόνη και τον εικονικό της κόσμο και ας περάσουμε στην πραγματική ζωή, προσπαθώντας να μεταγγίσουμε στα παιδιά μας την ουσία. Πώς; Με τον πιο απλό τρόπο.
Κλείνοντας όλες τις οθόνες του σπιτιού μας ή τουλάχιστον περιορίζοντας τη χρήση τους και ασχολούμενοι ουσιαστικά και ενεργά με τα παιδιά μας. Με σκοπό να τροφοδοτήσουμε με ποικίλα ερεθίσματα τη φαντασία και τη σκέψη τους, μπορούμε, να σταθούμε για αρχή στα γόνατά μας, στο φυσικό ύψος των παιδιών, να περιορίσουμε το λόγο μας και να παίξουμε μαζί τους με τα χέρια, με το σώμα, με τις αισθήσεις, όσο ακόμη είναι μικρά. Να αυτοσχεδιάσουμε, παίζοντας παιχνίδια χωρίς υλικά, παιχνίδια χωρίς πλαίσιο και περιορισμούς. Με οδηγό την τρυφερότητα και τη δική μας ανάγκη να επανασυνθεθούμε με το παιδί που έχουμε μέσα μας και βίαια κλείστηκε σε μία οθόνη. Κι όταν περάσουμε στα υλικά παιχνίδια, να αποφύγουμε παιχνίδια που περιέχουν οθόνη, να επιλέξουμε βιβλία, παιχνίδια κατασκευών ή και να τα οδηγήσουμε να μετατρέψουν απλά αντικείμενα του σπιτιού σε κάτι διαφορετικό. Έτσι, ένα χαρτί μετατρέπεται σε καράβι, ένα ρολό κουζίνας σε τηλεσκόπιο, ένα σεντόνι σε σκηνή και ένα χάρτινο κουτί σε σπίτι. Για τα μεγαλύτερα παιδιά ας επιλέξουμε δραστηριότητες με βάση τις ανάγκες τους ενώ ας προσπαθήσουμε να τους δίνουμε ερεθίσματα εκτός σπιτιού, οργανώνοντας εξορμήσεις σε πάρκα, βουνά, πλατείες για ποδηλασία, πικ νικ, κυνήγι θησαυρού, δεδομένου πως ο εθισμός τους στην οθόνη είναι εντονότερος.
Αναζητούμε πάντα ευκαιρίες, για να συζητήσουμε, να ακούσουμε και όχι να «δούμε» μουσική, να μυρίσουμε, να ονειρευτούμε, να καταστρώσουμε σχέδια μαζί με τα παιδιά, να μαγειρέψουμε, να κατασκευάσουμε. Να είμαστε απλώς εκεί. Όχι μέσα σε μια οθόνη, αλλά ουσιαστικά δίπλα τους.
Τον τελευταίο καιρό συχνά κάνουν την εμφάνισή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και όχι μόνο, φωτογραφίες του παρελθόντος. Φωτογραφίες ξεθωριασμένες. Φωτογραφίες μιας άλλης αισθητικής. Φωτογραφίες μιας άλλης εποχής. Τις χαζεύουμε, τις περιεργαζόμαστε, σκεφτόμαστε, αναπολούμε. Όταν μάλιστα αυτές αποτυπώνουν παιδικά μουτράκια, τις κοιτάζουμε με τις ώρες. Όλες έχουν κάτι κοινό. Γελαστά παιδιά που κινούνται, τρώνε, παίζουν, αδιαφορώντας για το τι φορούν ή πώς είναι το μαλλί τους. Γελαστά παιδιά που παίζουν έξω απ’ το σπίτι, στον αληθινό κόσμο. Παίζουν σε αλάνες σχοινάκι, ποδόσφαιρο, κρυφτό, κυνηγητό, σκαρφαλώνουν πάνω σε δέντρα, τρέχουν σε γειτονιές, πάρκα, πλατείες. Η αλήθεια αυτών των φωτογραφιών είναι αφοπλιστική, μας βάζει σε σκέψεις, δημιουργώντας μας μια γλυκιά νοσταλγία και ταυτόχρονα μια στενοχώρια.
Τα δικά μας παιδιά μεγαλώνουν διαφορετικά. Κι αυτά «παίζουν», με έναν άλλον όμως τρόπο. «Παίζουν» ανέκφραστα, χωρίς να γελούν, στριμώχνοντας τον κόσμο τους μέσα στο πλαίσιο μιας οθόνης. Αρνούνται να συμμετέχουν στην πραγματική ζωή, αναλώνοντας όλη τους την «ενέργεια» καθισμένα στον καναπέ και μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή ή κινητού. Η εξοικείωση ξεκινά ήδη από την πρώτη βρεφική ηλικία και παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, μικρά παιδιά δαπανούν, με γονική συναίνεση τις περισσότερες φορές, ώρες ολόκληρες, ασχολούμενα με παιχνίδια, φωτογραφίες ή άλλου είδους «εκπαιδευτικά» προγράμματα οθόνης. Ακόμη και τα δικά τους, τα πραγματικά τους παιχνίδια, αντιγράφουν τα κινητά, τους υπολογιστές, τα tablets, παρακινώντας τα να αντιγράψουν με τη σειρά τους τις συνήθειες των μεγάλων. Κι όταν «βγαίνουν» από την οθόνη, επεκτείνουν τα χαρακτηριστικά της, συνεχίζουν δηλαδή να παίζουν μέσα σε πλαίσιο. Στο πλαίσιο ενός σπιτιού, ανάμεσα σε στοίβες πλαστικών παιχνιδιών ή στο πλαίσιο άλλων κλειστών χώρων ή διαδρόμων αστραφτερών εμπορικών κέντρων. Ο κόσμος τους, ο κόσμος μας, στένεψε δραματικά. Τόσο που χώρεσε σε οθόνες κάποιων ιντσών, χώρους λίγων τετραγωνικών ή βιτρίνες εμπορικών καταστημάτων. Χωράει άραγε ολόκληρος ο κόσμος σε μία οθόνη;
Μάλλον χωράει. Φαίνεται πως στριμωχτήκαμε μέσα σε μια οθόνη κι έναν καναπέ. Στριμωχτήκαμε τόσο πολύ, που με δυσκολία αναπνέουμε κι εμείς και κυρίως τα παιδιά μας. Συχνά, τα τελευταία μοιάζουν να έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για συζήτηση, για ανταλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων, για έκφραση, για δράση. Ας βγούμε, λοιπόν, έξω από την οθόνη και τον εικονικό της κόσμο και ας περάσουμε στην πραγματική ζωή, προσπαθώντας να μεταγγίσουμε στα παιδιά μας την ουσία. Πώς; Με τον πιο απλό τρόπο.
Κλείνοντας όλες τις οθόνες του σπιτιού μας ή τουλάχιστον περιορίζοντας τη χρήση τους και ασχολούμενοι ουσιαστικά και ενεργά με τα παιδιά μας. Με σκοπό να τροφοδοτήσουμε με ποικίλα ερεθίσματα τη φαντασία και τη σκέψη τους, μπορούμε, να σταθούμε για αρχή στα γόνατά μας, στο φυσικό ύψος των παιδιών, να περιορίσουμε το λόγο μας και να παίξουμε μαζί τους με τα χέρια, με το σώμα, με τις αισθήσεις, όσο ακόμη είναι μικρά. Να αυτοσχεδιάσουμε, παίζοντας παιχνίδια χωρίς υλικά, παιχνίδια χωρίς πλαίσιο και περιορισμούς. Με οδηγό την τρυφερότητα και τη δική μας ανάγκη να επανασυνθεθούμε με το παιδί που έχουμε μέσα μας και βίαια κλείστηκε σε μία οθόνη. Κι όταν περάσουμε στα υλικά παιχνίδια, να αποφύγουμε παιχνίδια που περιέχουν οθόνη, να επιλέξουμε βιβλία, παιχνίδια κατασκευών ή και να τα οδηγήσουμε να μετατρέψουν απλά αντικείμενα του σπιτιού σε κάτι διαφορετικό. Έτσι, ένα χαρτί μετατρέπεται σε καράβι, ένα ρολό κουζίνας σε τηλεσκόπιο, ένα σεντόνι σε σκηνή και ένα χάρτινο κουτί σε σπίτι. Για τα μεγαλύτερα παιδιά ας επιλέξουμε δραστηριότητες με βάση τις ανάγκες τους ενώ ας προσπαθήσουμε να τους δίνουμε ερεθίσματα εκτός σπιτιού, οργανώνοντας εξορμήσεις σε πάρκα, βουνά, πλατείες για ποδηλασία, πικ νικ, κυνήγι θησαυρού, δεδομένου πως ο εθισμός τους στην οθόνη είναι εντονότερος.
Αναζητούμε πάντα ευκαιρίες, για να συζητήσουμε, να ακούσουμε και όχι να «δούμε» μουσική, να μυρίσουμε, να ονειρευτούμε, να καταστρώσουμε σχέδια μαζί με τα παιδιά, να μαγειρέψουμε, να κατασκευάσουμε. Να είμαστε απλώς εκεί. Όχι μέσα σε μια οθόνη, αλλά ουσιαστικά δίπλα τους.
