Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) ή αλλιώς σπαστική κολίτιδα αποτελεί την πιο συχνή λειτουργική πάθηση του γαστρεντερικού μας συστήματος. Χαρακτηρίζεται από μια τριάδα συμπτωμάτων: τυμπανισμό, κοιλιακό πόνο και διαταραχές των κενώσεων (διάρροια, δυσκοιλιότητα ή/και μεικτά συμπτώματα) που συνυπάρχουν χωρίς την παρουσία άλλου οργανικού προβλήματος του εντέρου.
Ο αποκλεισμός πληθώρας άλλων παθολογικών διαγνώσεων όταν υπάρχουν αυτά τα συμπτώματα είναι καθοριστικής σημασίας για να τεθεί η διάγνωση του ευερέθιστου εντέρου και για αυτό το λόγο πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένους ιατρούς και μόνο. Διατροφολόγοι, ψυχολόγοι και γυμναστές μπορούν να βοηθήσουν, εφόσον έχει τεθεί η διάγνωση, και επικουρικά με την αγωγή του ιατρού. Οι άνθρωποι που πάσχουν από τέτοιου είδους συμπτώματα οφείλουν να εξεταστούν για τυχόν φλεγμονώδεις νόσους του πεπτικού, λοιμώδης καταστάσεις, τυχόν φαρμακευτική αγωγή που ήδη λαμβάνουν, νευρολογικές παθήσεις καθώς και άλλες καταστάσεις όπως ορμονικές διαταραχές, κακοήθειες του πεπτικού, κοιλιοκάκη κ.α.
Παγκοσμίως επηρεάζει το 15-20% του πληθυσμού και αποτελεί τον κύριο λόγο επίσκεψης στο ιατρείο για κοιλιακό πόνο. Οι γυναίκες προσβάλλονται 1.5 με 2 φορές μεγαλύτερη αναλογία από τους άντρες ενώ πάνω από το 50% θα αναφέρει κάποιου είδους συμπτώματα πριν την ηλικία των 35. Ενδιαφέρον αποτελεί και το στατιστικό στοιχείο ότι παγκοσμίως είναι η 2η αιτία απουσίας από την εργασία μετά το κοινό κρυολόγημα και κοστίζει στο παγκόσμιο σύστημα υγείας πάνω από 8 δις. $/ετησίως.
Οι αιτίες της πάθησης παραμένουν ακόμη υπό διερεύνηση εντούτοις όμως έχουν διατυπωθεί επαρκείς θεωρίες όπως προηγούμενη λοιμώδης γαστρεντερίτιδα, δυσπεψία τροφών, αγχώδεις διαταραχές ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κατάθλιψη, διαταραχές μικροβιώματος, εκτεταμένη χρήση αντιβιοτικών πάνω στις οποίες στηρίζονται και οι σημερινές θεραπείες.
Η διαγνωστική προσπέλαση γίνεται με τα κριτήρια της Ρώμης που πρωτοεισήχθησαν συγκεκριμένα στις αρχές του 1980. Έκτοτε έχουν επικαιροποιηθεί αρκετές φορές με αποτέλεσμα να έχουμε τώρα τα κριτήρια της Ρώμης IV που συνοπτικά ορίζουν το ΣΕΕ σε:
Συνεχιζόμενο κοιλιακό άλγος τουλάχιστον 1 μέρα/εβδομαδιαίως τους τελευταίους 3 μήνες με 2 από τα κάτωθι:
α. Βελτίωση ή επιδείνωση του πόνου μετά την αφόδευση
β. Αλλαγές στη συχνότητα των κενώσεων
γ. Αλλαγές στη σύσταση των κοπράνων (μαλακά/ σκληρά)
Η εκδήλωση της νόσου περιλαμβάνει τυμπανισμό και υπερπαραγωγή αερίων, κοιλιακή δυσφορία στα όρια του πόνου που βελτιώνεται ή επιτείνεται μετά την αφόδευση. Διάρροια ή/και δυσκοιλιότητα με τα χαρακτηριστικά κόπρανα, αίσθημα μη ολοκληρωμένης κένωσης, πιθανή παραγωγή βλέννης καθώς και κακοσμία στόματος, ναυτία ή ακόμη και έμετο. Συμπτώματα επίσης έχουν καταγραφεί μετά τη λήψη συγκεκριμένων τροφών όπως γαλακτοκομικά, γλουτένη και κάποια όσπρια ή φρούτα. Τέλος, η έναρξη συμπτωμάτων μετά από ταξίδι σε κάποιον απομακρυσμένο προορισμό ή μετά από κάποιου είδους γαστρεντερίτιδα έχει τη κλινική σημασία του στη λήψη του ιστορικού.
Η διάγνωση του συνδρόμου ακολουθεί ένα πολύ συγκεκριμένο ιατρικό αλγόριθμο. Πέρα από τη λήψη του ιστορικού με την καταγραφή των συμπτωμάτων και της επιμελούς κλινικής εξέτασης του ασθενούς, θέση έχουν και κάποιες παρακλινικές εξετάσεις. Ο πλήρης αιματολογικός εργαστηριακός έλεγχος με διερεύνηση δεικτών φλεγμονής, θυρεοειδικών ορμονών καθώς και εξέταση κοπράνων για (+) καλλιέργειες λοιμωδών παραγόντων και δεικτών φλεγμονής κρίνεται αναγκαίος. Η κολονοσκόπηση της περισσότερες φορές κρίνεται σκόπιμη καθότι συμπτώματα όπως διάρροια ή δυσκοιλιότητα εγείρουν υποψίες και για άλλες παθολογικές καταστάσεις.
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η υψηλή συγκέντρωση ορμονών στο σώμα και το αυξημένο στρες επηρεάζουν τον πεπτικό σωλήνα με αλλαγές υπερευαισθησίας, κινητικότητας και διαπερατότητας, ενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλαγές στη χλωρίδα του εντέρου - καταστάσεις που συντελούν στην ενεργοποίηση του ΣΕΕ. Δημοσιευμένες μελέτες έχουν δείξει ότι η έξαρση του συνδρόμου κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να οδηγήσει σε αυτόματη αποβολή περίπου σε ποσοστό 7% ενώ έχουν αναφερθεί και άλλες επιπλοκές σε μικρότερα ποσοστά, όπως έκτοπες κυήσεις, προεκλαμψία ακόμη και ενδομήτριος εμβρυικός θάνατος.
Ένας από τους σημαντικότερους στόχους κατά τη θεραπευτική προσέγγιση του ασθενούς που πάσχει αποτελεί η ανάπτυξη μιας στενής επαφής μεταξύ του ιδίου και του ιατρού καθότι ο ασθενής είναι σχεδόν πάντα ιδιαίτερα προβληματισμένος με τα καθημερινά συμπτώματά που υποβαθμίζουν τη ποιότητα της ζωής του. Απαιτείται χρόνος με τον ασθενή, ανάλυση των καθημερινών προβλημάτων καθώς και να τίθενται ρεαλιστικοί στόχοι για τη βελτίωση των συμπτωμάτων χωρίς υπερβολές καθότι δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο φάρμακο σαν θεραπεία όπως σε άλλες καταστάσεις.
Η πρόγνωση των ασθενών με Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου είναι πολύ καλή και δε φαίνεται να επηρεάζεται το προσδόκιμο ζωής σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Ο κύριος στόχος των κάτωθι συγκεκριμένων θεραπευτικών στρατηγικών είναι η βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Για τον λόγο αυτό απαιτείται:
- Μείωση σωματικού βάρους (BMI <25)
- Έναρξη αερόβιας σωματικής άσκησης
- Έναρξη χαμηλής FODMAP δίαιτας (αποφυγή συγκεκριμένων τροφών που παράγουν αέρια, φρούτα χωρίς φλούδα, αεριούχα ποτά, junk food, σχετική αποφυγή γλουτένης, πικάντικα γεύματα)
- Περισσότερη κατανάλωση νερού (8 ποτήρια/μέρα)
- Έλεγχος και μείωση του stress της καθημερινότητας
- Λήψη Προβιοτικών/ Αντιβιοτικά (Ριφαξιμίνη)
- Αντισπασμωδικά (Τριμεμπουτίνη), Αντιδιαρροϊκά ή Καθαρκτικά σκευάσματα ανάλογα με τη συμπτωματολογία
- Νεότερες θεραπείες με Αντικαταθλιπτικά/ Προετοιμασία εντέρου/ Αναστολείς της σεροτονίνης
Για όλους αυτούς τους λόγους θα πρέπει να συμβουλεύονται όλοι υπεύθυνα τον χειρουργό πεπτικού ή τον γαστρεντερολόγο τους και να μην καταφεύγουν μόνο στη λύση του διαδικτύου, αρκετών διαφημιστικών ή επιστημονικών site που ελέγχεται όχι μόνο η εγκυρότητα της πληροφορίας αλλά και η αξιολόγηση αυτής από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο.
Άρης Σ. Πλαστήρας
Λαπαροενδοσκοπική Χειρουργική Κατωτέρου Πεπτικού
Επιμελητής Α΄Χειρουργικής Ογκολογίας ‘ΓΑΟΝΑ Άγιος Σάββας’
www.arisplastiras.com
