Η πανδημία COVID-19, μας επηρέασε όλους, στην Ελλάδα και παγκοσμίως, σε διαφορετικούς βαθμούς. Άνθρωποι με συνοδά χρόνια νοσήματα και επηρεασμένη κατάσταση της υγείας ήταν πιο ευάλωτοι στον ιό και τις μεταλλάξεις του. Ανάμεσα σε αυτές τις ευάλωτες ομάδες είναι και οι έγκυες γυναίκες και σε αυτό το άρθρο θα εξερευνήσουμε το λόγο που αυτό συμβαίνει, τους πιθανούς κινδύνους για τη μητέρα και το νεογνό, τα μέτρα που μπορούμε να λάβουμε αλλά και το ρόλο του θηλασμού στην προστασία από την COVID-19.
Γιατί η έγκυος είναι πιο ευάλωτη;
Η εγκυμοσύνη είναι μία κατάσταση κατά την οποία η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος της γυναίκας διαφέρει από την τυπική του κατάσταση. Παρόλο που η μητέρα δεν μένει τελείως απροστάτευτη από τα μικρόβια, η λοίμωξη από κορωνοϊό, όπως και από άλλα παθογόνα κατά το πρώτο και τρίτο τρίμηνο προκαλούν πιο έντονη ανοσοποιητική απάντηση, η οποία μεταφράζεται σε εντονότερα συμπτώματα και μεγαλύτερο κίνδυνο για δυσάρεστες επιπλοκές. Οι κίνδυνοι αυτοί αυξάνονται ακόμα περισσότερο την περίοδο αμέσως μετά τον τοκετό, οπότε έχουμε περαιτέρω αδυναμία του οργανισμού της μητέρας και μεγαλύτερη ευαλωτότητα στη λοίμωξη και σε βαρύτερα συμπτώματα. Επιπρόσθετα, οι ανατομικές και λειτουργικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την κύηση μπορεί να συγκαλύπτουν τα συμπτώματα και να οδηγήσουν σε καθυστερημένη διάγνωση, επιδεινώνοντας την τελική κατάσταση.
Συνολικά στη βιβλιογραφία έχει καταγραφεί ταχεία επιδείνωση των συμπτωμάτων COVID-19 σε εγκύους, η οποία συχνά συνυπάρχει με άλλες παθήσεις της κύησης (υπέρταση, διαβήτης κύησης, προεκλαμψία κλπ. Αυτό τελικά οδηγεί σε αυξημένα ποσοστά διενέργειας καισαρικών τομών, όπως επίσης και σε αυξημένα ποσοστά προωρότητας, ενώ άλλες μελέτες δείχνουν πως μπορεί ακόμα και να προκαλεί από μόνη της προεκλαμψία.
Μπορεί να μεταδοθεί ο ιός στο έμβρυο;
Σε αντίθεση με άλλες λοιμώξεις, όπως ο κυτταρομεγαλοιός ή το τοξόπλασμα, ο SARS-CoV-2 σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα δε φαίνεται να μεταδίδεται άμεσα μέσω του πλακούντα κατά την κύηση. Ωστόσο σε ενδεχόμενο ανάγκης ορισμένων επεμβατικών διαδικασιών ελέγχου κατά την εγκυμοσύνη, υπάρχει πιθανότητα μετάδοσης μέσω εμβρυομητρικής αιμορραγίας.
Έτσι, μη επεμβατικά τεστ, όπως υπέρηχος και εμβρυικό ηχοκαρδιογράφημα, ενδείκνυνται σε πάσχουσες με τα απαραίτητα μέτρα ατομικής προστασίας για ασθενή και ιατρό και με κατάλληλη απολύμανση των διαγνωστικών εργαλείων. Ωστόσο, εάν ο έλεγχος μπορεί με ασφάλεια να αναβληθεί για ένα διάστημα μέχρι να αρνητικοποιηθεί η μητέρα, αυτό συστήνεται. Επεμβατικές πράξεις προγεννητικού ελέγχου, όπως λήψη χοριακών λαχνών και η αμνιοπαρακέντηση έχουν μία συσχέτιση με μετάδοση COVID-19 στο έμβρυο, λόγω του κινδύνου εμβρυομητρικής αιμορραγίας. Συστήνεται να αναβάλλονται μέχρι την αρνητικοποίηση της μητέρας εφόσον αυτό είναι εφικτό. Εάν δεν είναι, η αμνιοπαρακέντηση προτείνεται έναντι της λήψεως χοριακών λαχνών, καθώς ενέχει χαμηλότερο κίνδυνο εμβρυομητρικής αιμορραγίας.
Ενθαρρυντικό στοιχείο είναι πως υπάρχει η πιθανότητα η ανοσία της μητέρας να μεταφέρεται και στο έμβρυο, καθώς σε ορισμένες μελέτες σε αντίστοιχους ιούς έχουν δείξει πως αντισώματα βρέθηκαν στο αίμα του πλακούντα και στο αμνιακό υγρό σε μητέρες που είχαν ανοσοποιηθεί, είτε περνώντας τη λοίμωξη, είτε μέσω εμβολίου, άρα το έμβρυο είχε προστασία.
Τι μέτρα μπορώ να πάρω για να περιορίσω τον κίνδυνο μετάδοσης;
Για τις μη πάσχουσες, συστήνονται όλα τα γνωστά μέτρα προστασίας από τον ιό, καθώς και ορισμένες τροποποιήσεις στη διαχείριση της εγκυμοσύνης για αύξηση της ασφάλειας. Συγκεκριμένα συστήνεται:
- Λήψη ατομικών μέτρων προστασίας σε δημόσιους χώρους με συνωστισμό.
- Εμβολιασμός έναντι της COVID-19. Ο εμβολιασμός με τις βασικές αλλά και με την ενισχυτική δόση θεωρείται ασφαλής για τις εγκύους και συστήνεται από τις οδηγίες της ΕΜΓΕ και του ΕΟΔΥ.
- Εφαρμογή μεθόδων τηλε-υγείας και ο περιορισμός των ιατρικών επισκέψεων, εκτός αν διενεργείται διαγνωστικός έλεγχος, ιδιαίτερα εάν αυτές γίνονται σε βάση νοσοκομείου ή μεγάλης ιδιωτικής κλινικής.
- Συνδυασμός υπερηχογραφικού ελέγχου, με εργαστηριακούς και λοιπούς ελέγχους στην ίδια ιατρική επίσκεψη, ώστε να περιορίζονται όσο το δυνατόν περισσότερο οι έξοδοι και οι επαφές που οφείλονται σε λόγους ελέγχου/υγείας.
- Πριν κάθε επίσκεψη στο ιατρείο πρέπει να έχει προηγηθεί τουλάχιστον ένα rapid/self test για έλεγχο για COVID-19. Σε ύποπτα συμπτώματα, συστήνεται η διενέργεια μοριακού τεστ.
Για τις πάσχουσες συστήνονται τα εξής:
- Η αποφυγή τοκετού στο σπίτι ή σε νερό, λόγω περιορισμένης δυνατότητας παρακολούθησης της μητέρας και του νεογνού, αλλά και λόγω αυξημένης πιθανότητας μετάδοσης από την κοπρανοστοματική οδό στο νεογνό.
- Θηλασμός με τη χρήση μάσκας.
- Χρήση μάσκας κατά τη δερματική επαφή με το νεογνό.
- Αποστείρωση όλων των επιφανειών και των σκευών μετά από κάθε χρήση.
- Τήρηση των μέτρων προστασίας.
Ποιος είναι ο ρόλος του θηλασμού στην προστασία του νεογνού από την COVID-19?
Ο θηλασμός είναι μία πολύ σημαντική διεργασία για το βρέφος και τη μητέρα, καθώς βοηθά στη θρέψη και ανοσοποίηση το πρώτο διάστημα της ζωής και ενισχύει το συναισθηματικό δεσμό μεταξύ τους. Ιδιαίτερα σχετικά με την COVID-19, έχει αποδειχθεί πως τυπικά δεν μεταδίδεται μέσω του μητρικού γάλακτος, ενώ παράλληλα έχει και σημαντικά οφέλη για το νεογνό και τη μητέρα. Συγκεκριμένα:
- Αποτελεί την καλύτερη πηγή θρεπτικών συστατικών για το νεογνό τους 6 πρώτους μήνες με ένα χρόνο της ζωής του.
- Παρέχει ανοσία στο νεογνό κατά την ευάλωτη πρωταρχική περίοδο της ζωής του έναντι πολλών νόσων, συμπεριλαμβανομένης και της COVID-19 (σε περίπτωση προηγούμενης νόσησης ή εμβολιασμού της μητέρας), μέσω διέλευσης μητρικών αντισωμάτων στο γάλα. Η ανοσία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική σε περιπτώσεις καισαρικής τομής, οπότε και το ανοσοποιητικό σύστημα του νεογνού δεν έρχεται σε επαφή με τα μικρόβια του κόλπου και δεν διεγείρεται επαρκώς. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι αντιμικροβιακές ουσίες και τα αντισώματα του γάλακτος είναι ακόμη πιο σημαντικά.
- Ασκεί ευεργετική επίδραση στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, με τα παιδιά που έχουν θηλάσει να αναπτύσσουν υψηλότερο IQ.
Ενισχύει το συναισθηματικό δεσμό μεταξύ του βρέφους και της μητέρας και παρέχει πολλά οφέλη και στη μητέρα, όπως:
- Μείωση κινδύνου αιμορραγίας μετά τον τοκετό και επιτάχυνση της επανόδου της μήτρας στη φυσιολογική κατάσταση.
- Αύξηση της περιόδου αμηνόρροιας, άρα και παροχή φυσικής αντισύλληψης.
- Μείωση πιθανότητας ανάπτυξης επιλόχειου κατάθλιψης.
- Προστατευτική δράση έναντι στην ανάπτυξη ορισμένων ασθενειών, όπως καρκίνος του μαστού και των ωοθηκών, σακχαρώδους διαβήτη, υπερλιπιδαιμίας, καρδιαγγειακών νοσημάτων και υπέρτασης.
Σύνοψη
Η πανδημία COVID-19 επηρέασε όλο τον πληθυσμό και ιδιαίτερα τις πιο ευάλωτες ομάδες, όπως τις εγκύους. Η νόσος προκαλεί πιο έντονα συμπτώματα και μπορεί να έχει δυσάρεστες επιπτώσεις στο νεογνό. Η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, με εμβολιασμό και μέτρα ατομικής προστασίας και σε περίπτωση λοίμωξης, αναγκαία είναι η άριστη συνεργασία και συμμόρφωση στις οδηγίες του ιατρού. Ο θηλασμός μπορεί να παράσχει μία επιπλέον προστασία στο νεογνό, ενώ έχει και γενικότερα οφέλη τόσο για το ίδιο όσο και για τη μητέρα, οπότε συστήνεται και ενθαρρύνεται, σε συνδυασμό και με τον εμβολιασμό της μητέρας.
