Κάθε μωρό μεγαλώνει με το δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Άλλο πιο γρήγορα, άλλο πιο αργά. Άλλο μιλάει νωρίτερα, άλλο περπατάει νωρίτερα.
Υπάρχει μια διαδικασία ωρίμανσης κοινή στο ανθρώπινο είδος. Αυτή ορίζει τη σειρά, αλλά και τα χρονικά περιθώρια μέσα στα οποία θα κινηθεί η ανάπτυξη των δεξιοτήτων των παιδιών. Πριν έλθει αυτό το σημείο για κάθε ικανότητα, δε μπορούμε να τα εκπαιδεύσουμε σ’ αυτήν.
Ο πρώτος χρόνος χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Κατά τη γέννηση ο εγκέφαλος έχει το 25% του βάρους που θα έχει όταν ο άνθρωπος ενηλικιωθεί. Στον 3ο μήνα φθάνει το 40% και στον 6ο μήνα το 50% του τελικού βάρους.
Γύρω στον 2ο-3ο μήνα οι περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν την κινητικότητα και τα αισθητήρια όργανα, έχουν φθάσει σ’ ένα ικανοποιητικό σημείο ωρίμανσης. Καινούργια κυκλώματα κλείνουν ανάμεσα στα εγκεφαλικά κύτταρα και αρχίζουν να λειτουργούν. Το μέγεθος των κυττάρων, αλλά και η πυκνότητα των συνδέσεων, αυξάνονται. Έτσι γίνεται ένα θαυμαστό γεγονός: ο εγκέφαλος «θάβει» κατά κάποιον τρόπο όλες τις αυτόματες, αρχέγονες λειτουργίες που έρχονται από παλιά στη διαδικασία της εξέλιξης του ανθρώπου και κατακλύζουν το μωρό και αρχίζει να τις αντικαθιστά.
• Αρχίζει να εμφανίζει λειτουργίες από πρόθεση.
• Τα αντανακλαστικά που έχει ως νεογέννητο υπολειτουργούν και σιγά-σιγά σταματούν. Το μωρό σιγά-σιγά μεταμορφώνεται. Γίνεται ένα δραστήριο επικοινωνιακό πλασματάκι που αντιδρά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος όλο και περισσότερο.
• Αποκτά τον έλεγχο του σώματός του.
• Παρατηρεί ώρες ολόκληρες τα πρόσωπα, το περιβάλλον, τα χέρια του.
• Αναγνωρίζει, γουργουρίζει, πρωτομιλάει.
• Αναπτύσσει την ευφυΐα του και το συναίσθημά του.
• Το θαύμα της εξέλιξης συνεχίζεται…
Η αρχή όλων: η κίνηση
Η κινητική ωρίμανση του μωρού είναι αποτέλεσμα της ωρίμανσης του εγκεφάλου, που δίνει εντολές στο σώμα, αλλά και της ανάπτυξης των μυών που σιγά-σιγά γίνονται δυνατοί, ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν την εντολή.
Η διαδικασία γίνεται με φορά από πάνω προς τα κάτω, από το κέντρο στην περιφέρεια και από το απλό στο σύνθετο. Έτσι, πρώτα θα συγκρατήσει το κεφάλι του και μετά τη μέση και τα πόδια. Πρώτα τους ώμους και μετά τα δάχτυλα.
Στην αρχή του δευτέρου μήνα έχει ακόμα αντανακλαστικές κινήσεις. Έτσι ακόμα τινάζεται σε κάποιο δυνατό ήχο, όμως αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολα και λιγότερο συχνά. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται χώρος στην εξέλιξη της σκόπιμης κίνησης. Το μωρό ίσως σας φαίνεται λιγότερο ζωηρό, όμως οι κινήσεις του είναι ηθελημένες και αρχίζουν να εξελίσσονται προς το στάδιο της ώριμης κινητικότητας.
Ο αυχένας αποκτάει δύναμη και συγκρατεί το κεφάλι του μικρού. Μπορεί να το στηρίζει και να το στρέφει, όταν είναι ξαπλωμένο μπρούμυτα με όλο και μεγαλύτερη ευκολία. Μπορεί να το κρατάει όλο και περισσότερο στη μέση γραμμή και να το γυρίζει όλο και ευκολότερα από δεξιά προς τα αριστερά ή ανάποδα.
Στο τέλος του τρίτου μήνα μπορεί να κρατάει το κεφάλι του όρθιο, το στήθος του ανασηκωμένο, από την επιφάνεια που βρίσκεται ξαπλωμένο μπρούμυτα, να στηρίζεται στα χέρια του με τους αγκώνες. Αυτό το κατόρθωμα τού επιτρέπει να κοιτάζει γύρω-γύρω, να εξερευνά με το βλέμμα του.
Όταν είναι όρθιο στην αγκαλιά σας, μπορεί να κρατάει το κεφάλι του και δε χρειάζεται να το στηρίζετε συνέχεια, ώστε να νιώθει άνετα.
Όταν είναι ανάσκελα, συχνά στον 3ο-4ο μήνα, ανασηκώνει μόνο του το κεφάλι του από το κρεβάτι. Με όλο και λιγότερη βοήθεια όταν το τραβάμε από τα χέρια του σηκώνει το κεφάλι του, βάζει δύναμη. Οι μύες των ώμων του είναι δυνατοί.
Τώρα που κοιμίζουμε τα μωρά στο πλάι και γρήγορα γυρίζουν ανάσκελα, δεν έχουν συνηθίσει την μπρούμυτα θέση και καμιά φορά δυσαρεστούνται έντονα σ’ αυτήν.
Αρνούνται να σηκώσουν το κεφάλι και το στήθος τους και μένουν πεισματικά πεσμένα πάνω στην κοιλιά τους. Συζητήστε με τον γιατρό σας, αν και το δικό σας παιδί δεν σηκώνει το κεφάλι και το στήθος του στον 3ο-4ο μήνα. Ζητήστε του να το αξιολογήσει.
Στον 4ο μήνα το μωρό αρχίζει να έχει φανερή ελευθερία και έλεγχο στις κινήσεις του. Όταν είναι μπρούμυτα, μπορεί να στηρίζεται στις παλάμες του πια και να σηκώνει όλο το στήθος του, να γυρίζει γύρω-γύρω το κεφάλι, να αντιδρά σε ερεθίσματα ψάχνοντας. Όταν είναι ξαπλωμένο ανάσκελα, χρησιμοποιεί πλέον δύναμη στο σήκωμα και αρχίζει να ετοιμάζει τους μύες του αυχένα και της πλάτης του για να μπορεί να καθίσει.
Τα πόδια του από τον 2ο μήνα χάνουν την εμβρυϊκή θέση. Ευθειάζονται, κλωτσούν και δυναμώνουν. Καμιά φορά βάζουν τόση δύναμη στα πόδια τους, ώστε να γυρίσουν, από τον 4ο κιόλας μήνα, από μπρούμυτα ανάσκελα, από πρόθεση. Το αντίστροφο αργεί αρκετά. Τις πιο πολλές φορές γίνεται στον 6ο μήνα. Τότε, με όλο και μεγαλύτερη άνεση μπορεί να γυρίζει από τη μια μεριά στην άλλη.
Στην όρθια στάση;
Από το δεύτερο μήνα κιόλας ευθειάζει τα πόδια του. Έχει πάψει να περπατάει αντανακλαστικά. Τεντώνει και λυγίζει τα πόδια του εκούσια.
Από τον 3ο μήνα μπορεί να γυρίζει και να αλλάζει θέση. Τώρα γίνονται τα πρώτα πεσίματα, από το κρεβάτι των γονιών συνήθως. Προσέξτε ιδιαίτερα αυτές τις πτώσεις.
Στον 3ο-4ο μήνα σπρώχνει την επίπεδη επιφάνεια με τα πέλματά του, τα λυγίζει, τα τινάζει. Αρχίζει να αποκτά αίσθηση ισορροπίας στην όρθια θέση. Αυτό το παιχνίδι είναι αγαπημένο στον 5ο-7ο μήνα: όρθιο, κρατημένο από τις μασχάλες, τεντώνει και λυγίζει τα πόδια του. Με ένα τραγουδάκι, ένα νταχντίρντισμα, τρελαίνεται. Παίζει ώρες ξέφρενα. Προετοιμάζεται για το περπάτημα.
Στον 5ο-6ο μήνα καταφέρνει να κάθεται με στήριγμα στην πλάτη του την αγκαλιά σας ή μαξιλάρια. Μπορεί μάλιστα να γέρνει στο πλάι, χωρίς να χάνει την ισορροπία του.
Κινητική ανάπτυξη
3 μηνών:
• Σηκώνει το κεφάλι και το στήθος του όταν είναι μπρούμυτα
• Τεντώνει τα πόδια και κλωτσάει ανάσκελα
• Ανοίγει τα δάκτυλα των χεριών
• Φέρνει τα χέρια στο στόμα
• Χτυπάει αιωρούμενα αντικείμενα
• Γραπώνει παιχνίδια με τα χέρια του
6 μηνών
• Γυρίζει από μπρούμυτα, ανάσκελα και αντίθετα
• Κάθεται με υποστήριξη
• Σηκώνει το βάρος του με τα πόδια
• Προσπαθεί να φτάσει αντικείμενα
• Πιάνει αντικείμενα
• Μεταφέρει αντικείμενα από χέρι σε χέρι
Ανάπτυξη ομιλίας
3 μηνών
• Χαμογελάει στο άκουσμα της φωνής σας
• Προφέρει φωνήεντα και συλλαβές, όπως «α-γκου»
• Μιμείται ήχους
6 μηνών
• Διακρίνει διαθέσεις από τον τόνο της φωνής
• Ανταποκρίνεται στους ήχους, προκαλώντας ήχους
• Φλυαρεί με σειρές συμφώνων και φωνηέντων
Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης.
Αν κάτι σας απασχολεί, συζητήστε το με τον παιδίατρό σας πριν καταλήξετε σε λάθος συμπεράσματα και αναπτύξετε αγωνία και φόβο.
