H ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου είναι μία συνεχής διαδικασία που ξεκινά από τη σύλληψή του και δυναμικά προχωρά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Τα θεμέλια τοποθετούνται στη βρεφική και νηπιακή ηλικία, καθώς ξεκινούν οι πρώτες σχέσεις του παιδιού με τον κόσμο γύρω του και τους συνομηλίκους του. Μιλώντας για την συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, αναφερόμαστε στο στάδιο που τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν ποια είναι, τι νιώθουν και τι περιμένουν, όταν αλληλεπιδρούν με άλλους. Είναι η ανάπτυξη της ικανότητας να δημιουργούν και να διατηρούν σχέσεις. Κατά την ψυχική και συναισθηματική τους ανάπτυξη τα παιδιά μαθαίνουν ακόμα να διαχειρίζονται και να εκφράζουν τα θετικά και αρνητικά συναισθήματα. Σε αυτό το ταξίδι της εξέλιξης, τα παιδιά συχνά θα πειραματιστούν εξερευνώντας τον κόσμο γύρω τους. Στη διαδρομή αυτή άλλοτε είναι μόνα, άλλοτε με τη βοήθεια του οικογενειακού περίγυρου ή των συνομηλίκων, ενώ η σημασία του παιχνιδιού είναι μεγάλη. Μάλιστα, δεν είναι καθόλου σπάνιο να δημιουργήσουν και μία εικονική παρέα, τον λεγόμενο φανταστικό φίλο (imaginary friend).
Φανταστικοί Φίλοι & τα Οφέλη τους
Ο φανταστικός φίλος είναι ένα προϊόν φαντασίας τον οποίο ένα παιδί έχει δημιουργήσει, μιλάει ή αλληλεπιδρά μαζί του σε τακτική βάση. Σίγουρα, τρομάζει πολλούς γονείς όταν καλούνται να παρατηρούν τα παιδιά τους να μιλούν με άτομα που δεν είναι ορατά από όλους. Δεν είναι όμως ασυνήθιστο τα παιδιά να δημιουργούν φανταστικούς φίλους ή συντρόφους – κάποιον με τον οποίο μπορούν να μιλήσουν, να αλληλεπιδράσουν και να παίξουν. Οι φανταστικοί φίλοι στον κόσμο των παιδιών μπορεί να γίνουν επίσης πολύ λεπτομερείς, ως προς τις διαστάσεις, το χρώμα, το πώς κινούνται, πού μένουν, πώς ζουν κ.ά. Αυτοί οι προσποιούμενοι φίλοι μπορεί να έχουν οποιαδήποτε μορφή. Άλλοτε μπορεί να είναι ένας αόρατος φίλος, άλλοτε ένα ζώο ή ένα αντικείμενο, όπως ένα παιχνίδι ή λούτρινο ζωάκι.
Είναι ανησυχητικό να έχει ένα παιδί φανταστικό φίλο;Η απάντηση είναι: Καθόλου, γιατί οι φανταστικοί φίλοι είναι πραγματικά συνηθισμένοι στην παιδική ηλικία, καθώς αποτελούν φυσιολογική αναπτυξιακή συμπεριφορά της παιδικής ηλικίας. Οι φανταστικοί φίλοι είναι πολύ πιο συνηθισμένοι από ό,τι πιστεύουν οι άνθρωποι. Έως και τα δύο τρίτα των παιδιών έχουν φανταστεί και επινοήσει έναν φίλο, συνήθως μεταξύ 3 και 8 ετών (αν και υπάρχουν αναφορές για εφήβους που τα διατηρούν από την παιδική τους ηλικία ή που τα ανέπτυξαν για πρώτη φορά ως έφηβοι).
Οι περισσότερες έρευνες έχουν δείξει ότι το να έχει ένα παιδί έναν φανταστικό φίλο στην παιδική ηλικία είναι μια υγιής μορφή παιδικού παιχνιδιού. Μελέτες έχουν ακόμη βρει ότι μπορεί να υπάρχουν αρκετά οφέλη για την ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη σε εκείνα τα παιδιά που δημιουργούν φανταστικούς φίλους.
Τα οφέλη μπορεί να περιλαμβάνουν:
- ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων
- περισσότερη κοινωνικότητα
- ανάπτυξη ενός καλύτερου λεξιλογίου
- ενίσχυση της δημιουργικότητας
- τόνωση της φαντασίας
- καλύτερες στρατηγικές αντιμετώπισης στην καθημερινή ζωή
- αυξημένη συναισθηματική κατανόηση
- παροχή φιλίας, υποστήριξης, ψυχαγωγίας
Ο Ρόλος των Γονιών
Εάν το παιδί σου μιλάει για τον φανταστικό του φίλο, προτίμησε να το αντιμετωπίσεις με αποδοχή και ενεργητική ακρόαση. Προσκάλεσε το παιδί να σου μιλήσει για τον φανταστικό του φίλο, όταν εκείνο δείχνει πρόθυμο. Αυτό σημαίνει ότι εσύ μπορείς να ακούσεις με ενδιαφέρον ό,τι μοιράζεται μαζί σου σχετικά με τον φανταστικό του φίλο ή και να κάνεις εσύ ερωτήσεις, για να μάθεις περισσότερα για το παιδί σου και τι μπορεί να κάνει ο φανταστικός του φίλος για αυτό. Ωστόσο, εάν το παιδί σου ή ο προσποιούμενος φίλος του γίνει απαιτητικός ή προκαλεί προβλήματα, μπορείς να βάλεις όρια.
Πότε Χρήζει Ιατρικής Παρακολούθησης;
Τις περισσότερες φορές, οι φανταστικοί φίλοι είναι ακίνδυνοι και φυσιολογικοί. Αν και οι περισσότεροι φανταστικοί φίλοι θεωρούνται ευγενικοί, φιλικοί και υπάκουοι, δεν έχουν αναφερθεί όλοι έτσι. Σίγουρα δε μοιάζουν όλοι οι φανταστικοί φίλοι με ουράνια τόξα, μονόκερους και άλογα.
Οι γονείς, οι φροντιστές και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να μπορούν να αναγνωρίσουν πού να τραβήξουν τη γραμμή ανάμεσα στην υγιή φαντασία και στις εμμονικές φαντασιώσεις.
Αναζητάμε τη συμβουλή κάποιου γιατρού ή ειδικού ψυχικής υγείας όταν :
- Οι φανταστικοί φίλοι γίνονται πολύ τρομακτικοί, αγενείς, επιθετικοί ή παραβιάζουν κανόνες
- Το παιδί ή ο φανταστικός φίλος γίνεται βίαιος ή συμπεριφέρεται ανάρμοστα
- Όταν οι φανταστικοί φίλοι γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι της ενηλικίωσης σε σημείο προσκόλλησης, με αποτέλεσμα το παιδί να μην εκδηλώνει επιθυμία να ασχοληθεί με άλλες δραστηριότητες
- Το παιδί σου αποκλείει τον εαυτό του μόνο και μόνο, για να είναι με τον φανταστικό του φίλο
- Το παιδί χρησιμοποιεί διαρκώς τον φανταστικό φίλο ως αποδιοπομπαίο άτομο για τα δικά του λάθη
- Το παιδί δεν αδυνατεί να διακρίνει μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας
- Έχει παλινδρομήσεις σε κεκτημένες δεξιότητες (όπως π.χ. νυχτερινή ούρηση) και αναφέρει ότι προκλήθηκε από σκέψεις που σχετίζονται με τον φανταστικό του φίλο
H Αλέξια Λέττη είναι Παιδαγωγός, απόφοιτη του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή της Εκπαίδευσης από το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας. Έχει λάβει μετεκπαίδευση στη Σχολική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και τα τελευταία 10 χρόνια εξασκεί ενεργά τον ρόλο της ως εκπαιδευτικός στην ιδιωτική εκπαίδευση. Όραμά της είναι η διαπαιδαγώγηση παιδιών με ψυχική ανθεκτικότητα, βαθιά πίστη στις δυνάμεις τους, έτοιμα να κάνουν τα δικά τους σταθερά βήματα στην ενήλικη ζωή.
