Στο κατώφλι της τάξης, το παιδί και ο γονιός αποχωρίζονται προσωρινά ο ένας τον άλλον, αλλά και ένα προηγούμενο στάδιο της σχέσης τους. Για το παιδί, η απομάκρυνση από την ασφάλεια του σπιτιού είναι ένα σημαντικό βήμα αυτονομίας∙ μαθαίνει να στέκεται χωρίς το βλέμμα του γονέα, αντέχει την αγωνία του αποχωρισμού και επενδύει σε νέες σχέσεις. Για τον γονέα, είναι μια υπενθύμιση ότι το παιδί μεγαλώνει, ότι η απόλυτη εξάρτηση ανήκει στο παρελθόν και ότι η μεταξύ τους σχέση αρχίζει να παίρνει νέα μορφή.
Η έναρξη της σχολικής ζωής είναι πάντα ένα μεγάλο βήμα. Αλλά και η επιστροφή στο σχολείο, για τα μεγαλύτερα παιδάκια, φέρνει μαζί της νέα πρόσωπα, διαφορετικό πρόγραμμα και νέες προσδοκίες. Το παιδί μπορεί να βιώνει ανάμεικτα συναισθήματα: ενθουσιασμό κι ανυπομονησία αλλά και φόβο, άγχος. Το κλάμα στον αποχωρισμό ή η ανησυχία είναι αναμενόμενες αντιδράσεις.
Η μετάβαση αυτή όμως φέρνει έντονα συναισθήματα και στους γονείς. Μπορεί να νιώθουν χαρά και υπερηφάνεια για το νέο βήμα του παιδιού τους, αλλά παράλληλα άγχος, λύπη ή και ενοχή. Ο γονιός μπορεί να νιώθει πως χάνει το μικρό παιδί του, το οποίο μεγαλώνει. Είναι επώδυνο για τον γονιό να αφήνει το παιδί που κλαίει ή είναι αναστατωμένο. Όμως, το να αγαπάς σημαίνει και να αντέχεις τον αποχωρισμό. Οι γονείς γνωρίζουν πως το μεγάλωμα έρχεται μέσα από δυσκολίες και αποχωρισμούς, όπως η ένταξη στο σχολικό περιβάλλον, που στηρίζει την ανάπτυξη του παιδιού και την προσαρμογή του στις απαιτήσεις του μέλλοντος.
Αναγνωρίζοντας τα δικά τους συναισθήματα, οι γονείς μπορούν να προσεγγίσουν τη μετάβαση με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και ψυχραιμία. Έτσι, προσφέρουν στο παιδί ένα περιβάλλον ηρεμίας και ασφάλειας, μέσα στο οποίο εκείνο μπορεί να ξεκινήσει τη σχολική ζωή με περισσότερη σιγουριά.
Προετοιμασία
Η σωστή προετοιμασία παίζει καθοριστικό ρόλο. To παιδί χρειάζεται να έχει μια εικόνα για το πώς θα είναι οι πρώτες του εμπειρίες στο σχολείο και τι θα συναντήσει: την αίθουσα, τη δασκάλα, τα άλλα παιδιά. Με αυτόν τον τρόπο αναπτύσσει μία αίσθηση προβλεψιμότητας, που συμβάλλει στη μείωση του άγχους. Οι γονείς μπορούν να περιγράψουν όσο πιο ρεαλιστικά γίνεται το πώς θα είναι οι πρώτες μέρες στο σχολείο. Ένα μικρό οπτικοποιημένο πρόγραμμα μπορεί να φανεί χρήσιμο. Σε ήσυχες στιγμές, οι γονείς μπορούν να συζητήσουν με το παιδί για τα συναισθήματά του σχετικά με την επικείμενη έναρξη του σχολείου, κάνοντας ανοιχτές ερωτήσεις που δίνουν χώρο για ανάπτυξη, χωρίς πίεση.
Νέες ρουτίνες
Οι ώρες ύπνου και πρωινού ξυπνήματος καλό είναι να σταθεροποιηθούν λίγες μέρες πριν το άνοιγμα του σχολείου. Οι σταθερές ρουτίνες χτίζουν μία αίσθηση συνέχειας και δίνουν το μήνυμα στο παιδί ότι ο κόσμος είναι αξιόπιστος. Επίσης, στην ρουτίνα προστίθεται η προετοιμασία από το βράδυ των ρούχων και της τσάντας που θα πάρει το παιδί μαζί του στο σχολείο.
Διαδικασία αποχαιρετισμού
Ο γονέας πρέπει να έχει εξηγήσει εκ των προτέρων τι θα συμβεί. Μία σύντομη, τρυφερή υπενθύμιση είναι αρκετή, όπως «Τώρα θα σε πάω στην τάξη, θα χαιρετηθούμε και θα ξανασυναντηθούμε το μεσημέρι. Μέχρι τότε, θα είσαι με την δασκάλα και τα άλλα παιδάκια κι εγώ θα σε σκέφτομαι.» Η τελετουργία του αποχωρισμού είναι καλό να είναι σύντομη και σταθερή: μια αγκαλιά, ένα φιλί, μια φροντιστική φράση.
Οι γονείς χρειάζεται να προσπαθήσουν να μείνουν ψύχραιμοι καθώς το παιδί «καθρεφτίζει» τη στάση τους. Όμως, είναι φυσικό να νιώθουν ανησυχία, και μπορούν να την αναγνωρίσουν. Δεν είναι αδυναμία, είναι δείγμα σύνδεσης. Θα βοηθήσουν μικρές στρατηγικές αυτοκαθησυχασμού για τον γονέα, όπως λίγος χρόνος για βαθιές αναπνοές, πριν και μετά τον αποχαιρετισμό.
Αναγνώριση και αποδοχή των συναισθημάτων του παιδιού
Το παιδί χρειάζεται να ακούσει ότι τα συναισθήματά του είναι αποδεκτά. Ο γονέας μπορεί να δείξει στο παιδί πως το άγχος ή η ανησυχία μπροστά σε μια αλλαγή είναι απολύτως φυσιολογικά. Ακόμη, μπορεί να μοιραστεί μαζί του μια προσωπική εμπειρία, για παράδειγμα, «Κι εγώ όταν ξεκίνησα μια νέα δουλειά ένιωθα πολύ άγχος, αλλά σιγά σιγά προσαρμόστηκα». Έτσι, το παιδί νιώθει κατανόηση, ενθαρρύνεται να ανοιχτεί και το ίδιο για όσα βιώνει και παίρνει ένα θετικό πρότυπο διαχείρισης αλλαγών.
Διαχείριση συναισθημάτων των γονέων
Η μετάβαση αυτή είναι και για τον γονέα μια έντονη εμπειρία, στην οποία μάλιστα, συχνά, χωράνε αντιφατικά συναισθήματα: θλίψη για τον αποχωρισμό, αγωνία, υπερηφάνεια, ίσως ανακούφιση καθώς θα υπάρχει λίγος προσωπικός χρόνος, αλλά και ενοχή που ‘χαίρεται’ γι’ αυτό. Όλα τα παραπάνω είναι φυσιολογικά.
Εάν πρόκειται για τον πρώτο αποχωρισμό, ο γονιός μπορεί να βιώνει ενοχή που ‘αφήνει’ το παιδί για να ‘επιλέξει’ άλλες πλευρές της ζωής, π.χ. την εργασία του. Όμως, πολλοί γονείς εκπλήσσονται όταν, πίσω από τη συγκίνηση, αναδύεται και μια ανακούφιση: «Έχω πια λίγο χρόνο για μένα». Και σχεδόν αμέσως, ενοχή: «Μήπως είμαι κακός γονιός που χαίρομαι;» Η ενοχή δείχνει τη σημασία που δίνουν στον ρόλο τους. Η χαρά για μια μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας δεν αναιρεί την αγάπη για το παιδί– δείχνει ότι ο γονιός αρχίζει κι εκείνος να υπάρχει σε μια επόμενη φάση της σχέσης.
Επίσης, μια ανάμεικτη αίσθηση ανακούφισης και ενοχής μπορεί να νιώθουν και οι γονείς των μεγαλύτερων παιδιών καθώς μετά τις αδιάκοπες -για τους ίδιους- μέρες του καλοκαιριού τα παιδιά επιστρέφουν σε ένα σταθερό πρόγραμμα σχολείου. Είναι υγιές να ‘χωράνε’ και τα δύο συναισθήματα.
Η επίγνωση των συναισθημάτων που φέρνει ο αποχωρισμός, επιτρέπει στους γονείς να τα επεξεργαστούν και να μην τα μεταφέρουν ανεπεξέργαστα στο παιδί. Όταν ο γονέας αναγνωρίζει και σκέφτεται πάνω στο τι αισθάνεται ο ίδιος, τότε το παιδί διευκολύνεται να απομακρυνθεί χωρίς να νιώθει πως διακινδυνεύει τον δεσμό με τον γονέα.
Στήριξη και για τον γονέα
Οι γονείς χρειάζεται να στηρίξουν και τους εαυτούς τους, όχι μόνο το παιδί. Ενσυνείδητη αυτο-φροντίδα σημαίνει:
• Να αναγνωρίζουν τις δικές τους ανάγκες: Όπως ρωτάνε το παιδί, ας ρωτήσουν και τον εαυτό τους: «τι χρειάζομαι σήμερα;».
• Να δίνουν χρόνο στον εαυτό τους να προσαρμοστεί
• Να μιλούν στον εαυτό τους με φροντίδα, όπως μιλούν στο παιδί. Φράσεις όπως «Δες πως τα καταφέρνεις σιγά-σιγά» αξίζουν και για τους ίδιους.
• Να βρίσκουν χρόνο για μικρές «ανάσες» μέσα στην ημέρα.
• Να αναζητούν μοίρασμα και υποστήριξη: Μια συζήτηση με φίλους, με άλλους γονείς, ή στήριξη από ειδικό, εάν χρειάζεται.
Επίλογος
Η αρχή του σχολείου είναι ένα πέρασμα που ανακινεί βαθιά συναισθήματα και στο παιδί και στον γονέα. Είναι μια στιγμή αποχωρισμού, αλλά και ένα άνοιγμα σε νέες εμπειρίες. Το παιδί βαδίζει προς τον κόσμο, ενώ ο γονέας προχωρά προς το επόμενο στάδιο του ρόλου του και της σχέσης τους, που παραμένει ασφαλής, βαθιά και τρυφερή. Ο αποχωρισμός αυτός λειτουργεί ως σταθμός για την ανάπτυξη και των δύο.
