Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για ένα σημαντικό θέμα το οποίο αναπόφευκτα αντιμετωπίζει κάθε μητέρα μεγαλώνοντας το μωρό της και θα εξηγήσουμε και ξεκαθαρίσουμε τους μύθους και τις αλήθειες για την οδοντοφυΐα του μωρού.
Τι είναι η οδοντοφυΐα βρεφών;
Το μωρό σας όταν γεννιέται, τυπικά δεν έχει δόντια στο στόμα του, ή τουλάχιστον δεν φαίνονται ακόμη. Στην πραγματικότητα, το μωρό σας έχει ένα πλήρες σετ δοντιών στην άνω και κάτω γνάθο σχηματισμένο, αλλά κρυμμένο ακόμη μέσα στα ούλα. Έτσι, με τον όρο οδοντοφυΐα ή ανατολή των δοντιών, εννοούμε τη φυσιολογική διαδικασία κατά την οποία τα σχηματισμένα αυτά δόντια «φυτρώνουν» (εξού και η λέξη οδοντο-φυΐα) από τα ούλα. Αυτή διαδικασία είναι σταδιακή και οδηγεί στην απόκτηση των νεογιλών δοντιών του βρέφους, τα οποία θα το συνοδεύουν μέχρι περίπου το Δημοτικό, οπότε και θα αρχίσουν πάλι σταδιακά να αντικαθίστανται από τα ενήλικα, μόνιμα δόντια.
Πότε ξεκινάει και πότε ολοκληρώνεται η οδοντοφυΐα στα βρέφη;
Τα περισσότερα μωρά ξεκινούν να αποκτούν τα πρώτα τους δόντια μεταξύ των 6 και 12 πρώτων μηνών της ζωής. Η διαδικασία συνεχίζεται και τυπικά ολοκληρώνεται στα 3 έτη, οπότε και το μωρό σας έχει ένα πλήρες σετ άνω και κάτω νεογιλών δοντιών.
Πότε βγαίνει το κάθε δόντι και πόσα είναι;
Τυπικά, η οδοντοφυΐα στα μωρά ξεκινάει από την κάτω γνάθο με τους τομείς ή κοπτήρες, δηλαδή τα δύο μπροστινά δόντια. Οι δύο κάτω τομείς ξεκινούν να εμφανίζονται στους 5 με 7 πρώτους μήνες της ζωής. Τα επόμενα σε σειρά δόντια που εμφανίζονται είναι οι δύο άνω τομείς, δηλαδή τα αντίστοιχα δύο μπροστινά δόντια στην άνω γνάθο, και οι δύο πλάγιοι τομείς στην κάτω γνάθο, δηλαδή τα δόντια που βρίσκονται εκατέρωθεν των τομέων, ένας πλάγιος τομέας από τη μία μεριά και ένας από την άλλη. Τα δόντια αυτά ξεκινούν να εμφανίζονται μεταξύ ων 6 και 10 μηνών. Μεταξύ 8 και 12 μηνών εμφανίζονται και οι δύο πλάγιοι τομείς της άνω γνάθου. Στο διάστημα 12 με 18 μηνών εμφανίζονται οι πρώτοι γομφίοι, δύο στην άνω και δύο στην κάτω γνάθο, δηλαδή τα πρώτα από τα πίσω δόντια του μωρού. Δεν είναι σπάνιο να παρατηρήσετε ένα κενό μεταξύ των πλάγιων τομέων και των γομφίων, καθώς τα δόντια που πρόκειται να εμφανιστούν εκεί, δηλαδή οι κυνόδοντες, μπορεί να εμφανιστούν μετά τους γομφίους, τυπικά στο διάστημα 16 με 22 μηνών. Τέλος, τα τελευταία νεογιλά δόντια που εμφανίζονται είναι οι δεύτεροι γομφίοι, τα πιο πίσω δόντια του μωρού, τα οποία εμφανίζονται μεταξύ των 2 και 3 ετών. Συνολικά, η βρεφική οδοντοφυΐα ολοκληρώνεται τυπικά μέχρι την ηλικία των τριών ετών και εμφανίζονται συνολικά 10 δόντια στην άνω και 10 δόντια στην κάτω γνάθο. Είναι σημαντικό να θυμάστε πως αυτές οι ημερομηνίες και χρονικά διαστήματα δεν είναι απόλυτα, απλά ένας οδηγός και πως κάθε παιδί αναπτύσσεται διαφορετικά. Ένας γενικός κανόνας είναι πως τα δόντια συνήθως εμφανίζονται κατά ζεύγη, συνηθέστερα πρώτα στην κάτω γνάθο και μετά στην άνω και πως εμφανίζονται γρηγορότερα στα κοριτσάκια παρά στα αγοράκια.
Ποια είναι τα συμπτώματα της οδοντοφυΐας;
Αν και πρόκειται για μία φυσιολογική διαδικασία, πρέπει να θυμάστε πως κατά την οδοντοφυΐα αυτό που συμβαίνει είναι πως τα κρυμμένα δόντια ωθούνται προς τα πάνω και διαπερνούν τα ούλα για να πάρουν την τελική τους θέση, διαδικασία που μπορεί να προκαλεί ενόχληση και δυσφορία στα βρέφη.
Το συνηθέστερο πρώιμο σύμπτωμα που παρατηρούν οι μητέρες κατά την οδοντοφυΐα είναι η σιελόρροια, δηλαδή όταν το μωρό παράγει και εξωθεί περισσότερο σάλιο από ό,τι συνήθως. Επίσης, το μωρό μπορεί να έχει πιο ευαίσθητα ούλα, τα οποία μπορεί να εκδηλωθούν με:
- Εξέρυθρα (δηλαδή πολύ κόκκινα) και πρησμένα ούλα στις περιοχές που πρόκειται να εμφανιστούν δόντια.
- Ευερεθιστότητα. Το μωρό σας μπορεί να μην έχει όρεξη για παιχνίδι, να είναι κακοδιάθετο και να έχει γκρίνια, εκνευρισμό, αναστάτωση και κλάμα.
- Απώλεια ύπνου και όρεξης λόγω των ενοχλήσεων. Ωστόσο, αυτά τα φαινόμενα, όταν οφείλονται αποκλειστικά στην οδοντοφυΐα δεν τείνουν να είναι τόσο συχνά και έντονα.
- Τάση να μασάει αντικείμενα στο στόμα του.
Τυπικά τα συμπτώματα είναι εντονότερα λίγο πριν προβάλει το δόντι στο στόμα, αλλά υποχωρούν σταδιακά μόλις εμφανιστεί. Τα πολύ έντονα συμπτώματα διαρκούν περίπου τρεις με τέσσερις μέρες.
Μπορεί να εμφανιστεί πυρετός στην οδοντοφυΐα;
Το γεγονός ότι ο πυρετός είναι κάτι αναμενόμενο κατά την οδοντοφυΐα είναι ένας μύθος και μάλιστα ένας επικίνδυνος μύθος που μπορεί να οδηγήσει στην καθυστέρηση της διάγνωσης κάποιας άλλης πάθησης. Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε πως όταν μιλάμε για πυρετό σε αυτήν την περίπτωση εννοούμε θερμοκρασία μεγαλύτερη των 38 βαθμών. Πολλοί γονείς μπορεί να παρατηρήσουν μία αύξηση της βασικής θερμοκρασίας του μωρού, της τάξης των 37 βαθμών ή 37,5 βαθμών, αλλά αυτό θεωρείται περισσότερο ως μια αύξηση της βασικής θερμοκρασίας του σώματος, είναι πιο συνηθισμένο κατά την οδοντοφυΐα και δε σχετίζεται με κάποιον άλλο υποκείμενο παράγοντα.
Αντίθετα, η παρουσία πυρετού (θερμοκρασία άνω των 38 βαθμών), αποτελεί έναν τρόπο άμυνας και ανταπόκρισης του οργανισμού σε απειλές και συχνά υποδηλώνει την παρουσία λοίμωξης. Τα αντισώματα που αποκτά από τη μητέρα του συχνά εξασθενεί ή υποχωρεί στο διάστημα 6-12 μηνών, ενώ το μωρό στο ίδιο διάστημα εξερευνάει περισσότερο το περιβάλλον του και είναι πιο πιθανό να αλληλεπιδράσει με μικρόβια. Το διάστημα αυτό τυχαίνει να συμπίπτει με την οδοντοφυΐα, οδηγώντας έτσι στη λανθασμένη απόδοση συμπτωμάτων στα δόντια. Εάν το μωρό σας έχει πυρετό άνω των 38 βαθμών, είναι αρκετά πιθανό να συνυπάρχει και άλλη παθολογία. Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας εάν το μωρό σας, πέρα από τον πυρετό έχει και:
- Διάρροια
- Εμετό
- Αδιαθεσία, λήθαργο, δεν είναι πολύ ενεργό κλπ
- Εξάνθημα, νέα σημάδια στο δέρμα
Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το μωρό;
Ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε το μωρό σας είναι με απτικά ερεθίσματα στα ευαίσθητα ούλα. Αυτό μπορείτε να το κάνετε είτε χρησιμοποιώντας ένα το δάκτυλό σας (εφόσον έχετε πλυθεί πρώτα), ένα κρύο κουτάλι ή βρεγμένη γάζα και τρίβοντας με απαλές και ήπιες κινήσεις την επιφάνεια των ευαίσθητων ούλων. Μια άλλη επιλογή είναι η χρήση κάποιου μασητικού παιχνιδιού, το οποίο είναι φτιαγμένο από κατάλληλο λάστιχο. Για την ασφάλεια του μωρού σας, να αποφεύγετε τη χρήση πλαστικών αντικειμένων και δακτυλίων μασήματος που περιέχουν υγρό, καθώς υπάρχει κίνδυνος να σπάσουν. Να αποφεύγετε τους εντελώς παγωμένους δακτυλίους (που μπαίνουν στην κατάψυξη), καθώς είναι δύσκολο για το μωρό να τους μασήσει. Επίσης, συστήνεται έντονα να αποφεύγετε παιχνίδια μασήματος που είναι δεμένα σε κορδόνι και φοριούνται στο λαιμό του παιδιού, καθώς υπάρχει κίνδυνος να τυλιχτεί γύρω από το λαιμό και να οδηγήσει σε στραγγαλισμό εάν γίνει κάποια απότομη κίνηση. Επίσης, συστήνεται να αποφεύγετε να δίνετε στο μωρό να μασάει μασητικά παιχνίδια ή αντικείμενα από σιλικόνη, ξύλο ή πορσελάνη, καθώς υπάρχει κίνδυνος να σπάσουν και να οδηγήσουν σε πνιγμονή και τραυματισμό εάν τα καταπιεί το μωρό.
Όσον αφορά φάρμακα, συστήνεται να αποφεύγετε τη στοματική γέλη που περιέχει βενζοκαΐνη ή ομοιοπαθητικές θεραπείες. Σε περίπτωση που το μάσημα δεν βοηθήσει και το μωρό έχει έντονο κλάμα που δεν σταματάει, συμβουλευτείτε το γιατρό σας για τη χρήση κάποιου παυσίπονου ή αντιφλεγμονώδους φαρμάκου.
Πότε να ξεκινήσω να πλένω τα δόντια του μωρού;
Η στοματική υγιεινή και φροντίδα μπορεί να ξεκινήσει ακόμη και πριν ανατείλουν τα πρώτα δόντια στο στόμα του παιδιού, με τη χρήση βρεγμένης γάζας ή με ένα βρεγμένο πανάκι για απαλό σκούπισμα των ούλων μετά το γεύμα. Όμως, μόλις ξεκινήσουν τα εμφανίζονται τα πρώτα δόντια, καλό είναι να ξεκινήσετε το βούρτσισμα δύο φορές τη μέρα. Μπορείτε να προμηθευτείτε μικρή, απαλή οδοντόβουρτσα ειδική για μωρά και να πλένετε με νερό ή με μικρή ποσότητα οδοντόκρεμας (όχι περισσότερο από έναν κόκκο ρυζιού). Όταν το παιδί αποκτήσει δόντια τα οποία βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο, υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα για να φροντίσετε σωστά τα πρώτα δοντάκια του.
Θα πρέπει να αποδεχτείτε πως για ένα μεγάλο διάστημα θα είστε ο αποκλειστικός υπεύθυνος για τη στοματική υγιεινή του παιδιού. Περίπου στην ηλικία των τριών με έξι ετών και ανάλογα και με την προθυμία και προσαρμοστικότητα του παιδιού, μπορείτε να του διδάξετε πως να πλένεται μόνο του, με βούρτσισμα των δοντιών και χρήση οδοντικού νήματος. Στην αρχή καλό είναι να επιβλέπετε τη διαδικασία για να βεβαιωθείτε πως τα κάνει όλα σωστά, πριν το αφήσετε εντελώς μόνο του. Σε αυτό το στάδιο, θα πρέπει να χρησιμοποιεί ποσότητα οδοντόκρεμας ίση σε μέγεθος περίπου με ένα μπιζέλι σε κάθε πλύσιμο.
Συνολικά, το διάστημα της οδοντοφυΐας είναι ένα κουραστικό στάδιο, τόσο για το μωρό σας όσο και εσάς, αλλά σημαντικό ορόσημο για τη σωστή ανάπτυξή του. Να θυμάστε πως τα συμπτώματα του μωρού είναι κυρίως εκνευρισμός και ευαίσθητα ούλα και πως επιπρόσθετα συμπτώματα όπως ο πυρετός θα πρέπει να διερευνώνται περαιτέρω με τη βοήθεια του γιατρού σας. Η παιδική ηλικία είναι η καλύτερη ευκαιρία για να περάσετε στο παιδί σας σωστές πρακτικές για τη στοματική υγιεινή, οπότε δώστε ιδιαίτερη σημασία στην επιμέλεια και σχολαστικότητα του πλυσίματος των δοντιών. Είναι μια συνήθεια που θα του εξασφαλίσει καλή στοματική υγιεινή σε όλη του τη ζωή.
