Η εγκυμοσύνη είναι μία περίοδος σημαντικών αλλαγών τόσο στο σώμα όσο και στην ψυχολογία σου. Διαφορετικές αλλαγές παρατηρούνται στα διαφορετικά στάδια της κύησης. Το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης έχει κυρίως συμπτώματα κόπωσης, εμέτων, ευερεθιστότητας στη διάθεση και άγχος για την υγεία του εμβρύου. Το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης φέρνει μία σχετική βελτίωση στην ψυχολογία με βελτίωση της διάθεσης, ωστόσο μπορεί να παρατηρηθούν ορισμένα πιο δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα τα οποία όμως αντιμετωπίζονται. Στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης έχουμε σωματικά συμπτώματα λόγω της αύξησης του βάρους του εμβρύου και επάνοδο του άγχους για την έκβαση της κύησης. Σε αυτό το άρθρο θα εξηγήσουμε αναλυτικά τις αλλαγές αυτές στα τρίμηνα της εγκυμοσύνης, ώστε να είσαι καλύτερα προετοιμασμένη και να μην ξαφνιαστείς και φοβηθείς από τις σημαντικές αυτές αλλαγές που θα παρατηρήσεις.
Πρώτο τρίμηνο εγκυμοσύνης
Στο πρώτο τρίμηνο είναι πολύ πιθανό να μη συνειδητοποιήσεις τις σωματικές αλλά και ψυχικές αλλαγές που συμβαίνουν, ωστόσο πολλές γυναίκες συχνά παρατηρούν συμπτώματα ποικίλης βαρύτητας.
Αλλαγές στο σώμα σας
Εξ ορισμού το πρώτο σημαντικό σωματικό σύμπτωμα που θα παρατηρήσεις είναι η διακοπή της εμμήνου ρύσεως, η οποία σηματοδοτεί και την έναρξη της κύησης και είναι φυσιολογική. Πολλές γυναίκες αναφέρουν επίσης συμπτώματα, όπως ατονία και υπερβολική κόπωση, φαινόμενα τα οποία πιθανόν οφείλονται στις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την κύηση, καθώς και την αύξηση της βασικής θερμοκρασίας του σώματος, η οποία είναι φυσιολογική αντίδραση στην κύηση και στις μεταβολές των αναγκών του σώματος. Ναυτία και εμετοί, ή απλά ενοχλήσεις στο στομάχι εμφανίζονται στο 50-75% των εγκύων και η αιτιολογία παραμένει άγνωστη. Η εμφάνισή τους μπορεί να οφείλεται στις ορμονικές μεταβολές, πιθανόν στην ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη ή να είναι εν μέρει συναισθηματικής φύσεως και να αντανακλούν στην αμφιθυμία ή στην απόρριψη της κυήσεως.
Άλλα σωματικά συμπτώματα που μπορεί να παρατηρηθούν είναι ευαίσθητοι και πρησμένοι μαστοί με θηλές, οι οποίες μπορεί να προβάλουν και να είναι επίπονες. Αυτή η εικόνα είναι φυσιολογική και αντικατοπτρίζει την υποκείμενη ορμονική αλλαγή που συμβαίνει στην αρχή της κύησης. Χρειάζεται προσοχή σε περιπτώσεις πολύ έντονου πόνου, ερυθρότητας, θερμότητας και εκροής πυώδους εκκρίματος, ιδιαίτερα αν είναι μόνο στον έναν μαστό, καθώς αυτό μπορεί να δείχνει κάποια υποκείμενη μαστίτιδα και πρέπει να αντιμετωπιστεί. Μερικές γυναίκες αναφέρουν και δυσκοιλιότητα ή δυσπεπτικά ενοχλήματα, συμπτώματα τα οποία πάλι αντικατοπτρίζουν την ψυχολογία της γυναίκας και το άγχος ή φόβο που μπορεί να νιώθει στην αρχή της κύησης.
Επιπρόσθετα, μπορεί να παρατηρηθεί αυξημένη έπειξη για ούρηση με τακτικές επισκέψεις στην τουαλέτα, αύξηση της εκροής σάλιου στο στόμα, συχνά σε συνδυασμό με ουλίτιδες και ενοχλήσεις στη στοματική κοιλότητα, ενώ ορισμένες γυναίκες αναφέρουν και ρινική συμφόρηση χωρίς να υπάρχει κάποια υποκείμενη ίωση. Τέλος, μπορεί να παρατηρηθούν κεφαλαλγίες και πόνος στο στήθος που να προσομοιάζει δύπνοια ή δυσπεπτικά ενοχλήματα από το στομάχι.
Αυτές οι αλλαγές ενδεχομένως να επηρεάσουν την καθημερινότητά σου και να χρειαστεί να πραγματοποιήσεις ορισμένες αλλαγές, όπως να κοιμάσαι νωρίτερα το βράδυ ή να καταναλώνεις μικρότερα και πιο συχνά γεύματα αντί για μεγαλύτερα. Τα συμπτώματα αυτά συχνά βελτιώνονται όσο προχωρά η εγκυμοσύνη και πολλές φορές εξαφανίζονται τελείως. Καθοριστικό ρόλο παίζει και αν είναι η πρώτη εγκυμοσύνη ή όχι, καθώς γυναίκες που κυοφορούν το δεύτερο ή τρίτο παιδί συχνά εμφανίζουν πιο ήπια συμπτώματα ή έχουν την εμπειρία να διαχειριστούν τα πιο σοβαρά.
Ορμόνες και ψυχολογία
Όπως αναφέρθηκε και στο κομμάτι των σωματικών αλλαγών, οι ορμονικές αλλαγές είναι καθοριστικής σημασίας και στο κομμάτι της ψυχικής διάθεσης της γυναίκας. Στην αρχή της εγκυμοσύνης έχουμε αύξηση ορμονών, όπως τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη και η χοριακή γοναδοτροπίνη. Αυτές οι αυξήσεις μπορεί να προκαλέσουν σωματικά συμπτώματα, αλλά και αλλαγές στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά. Χαρακτηριστικές αλλαγές είναι η αυξημένη ευερεθιστότητα που παρατηρείται σε αυτή τη φάση της εγκυμοσύνης. Είναι πολύ πιθανόν να έχεις πολύ εύκολες και απότομες μεταβολές του συναισθήματος, από θυμό σε χαρά, σε άγχος και σε λύπη, οι οποίες συχνά γίνονται πρώτα αντιληπτές από το σύντροφο. Άλλο φαινόμενο που ενδεχομένως να παρατηρηθεί είναι η έντονη και ξαφνική επιθυμία για συγκεκριμένα φαγητά χωρίς κάποιον προφανή παράγοντα που να την προκαλεί.
Επίσης, συχνός σε αυτό το στάδιο της κύησης είναι ο φόβος ή το άγχος για την υγεία του εμβρύου και για το ενδεχόμενο της αποβολής, οπότε είναι φυσιολογικό να νιώθεις ένα μόνιμο άγχος ή ανησυχία, την οποία καλό είναι να προσπαθήσεις να αντιμετωπίσεις με τεχνικές χαλάρωσης. Η αρνητική διάθεση, αλλά και η όλη κατάσταση ευερεθιστότητας και ευμεταβλητότητας του συναισθήματος μπορεί να επιδεινωθεί, εάν η κύηση και η χρονική στιγμή που αυτή ξεκίνησε επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την προσωπική σου ζωή ή προέκυψε σε μία δύσκολη περίοδο. Περεταίρω επιδείνωση της συναισθηματικής κατάστασης μπορεί να προκύψει και από την επίδραση των προαναφερθεισών σωματικών αλλαγών που παρατηρούνται.
Δεύτερο τρίμηνο εγκυμοσύνης
Το δεύτερο τρίμηνο κατά πολλές γυναίκες είναι πιο εύκολο από το πρώτο, καθώς παρατηρείται βελτίωση των συμπτωμάτων, αφού το σώμα σου συνηθίζει σταδιακά τη νέα κατάσταση. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι σημαντική η παρακολούθηση των συμπτωμάτων και η κατάλληλη ενημέρωση για τις φυσιολογικές αναμενόμενες αλλαγές.
Αλλαγές στο σώμα σας
Από τις ευχάριστες αλλαγές είναι η σταδιακή αναγνώριση από τη μητέρα των μικρών και ήπιων κινήσεων του εμβρύου (σκιρτήματα), η οποία βελτιώνει τη σχέση μεταξύ τους ανακουφίζοντας το άγχος και το φόβο που υπήρχε στο πρώτο τρίμηνο. Άλλες μεταβολές που μπορεί να γίνουν αισθητές είναι γενικευμένα σωματικά άλγη, τα οποία συνηθέστερα μπορεί να εντοπίζεις στην πλάτη, στην περιοχή της κοιλιάς, στην περιοχή του εφηβαίου και των γεννητικών οργάνων, καθώς και στους μηρούς. Άλλο πρόβλημα που μπορεί να εμφανιστεί είναι ήπιος κνησμός στην κοιλιά, παλάμες και πέλματα. Ο κνησμός αυτός είναι φυσιολογικός αν παραμένει ήπιος, ωστόσο εάν χειροτερεύσει και παράλληλα εμφανιστεί ίκτερος (κίτρινη χροιά ματιών και δέρματος), απώλεια όρεξης, εμετοί ή εντοπισμένος πόνος στην κοιλιά πιθανόν να είναι ενδεικτικός ηπατικής βλάβης, οπότε και πρέπει να συμβουλευτείς άμεσα τον γιατρό σου.
Άλλες αλλαγές που μπορεί να παρατηρήσεις είναι εκείνες στο δέρμα. Μία πολύ συχνή αλλαγή είναι η εμφάνιση μιας σκουρόχρωμης γραμμής στη μέση της κοιλίας που πορεύεται κατακόρυφα, περνώντας από τον ομφαλό και σταματώντας στο εφήβαιο. Πρόκειται για την επονομαζόμενη μέλαινα γραμμή (linea nigra), η οποία εμφανίζεται συχνά στην εγκυμοσύνη, αλλά και σε μερικές άλλες καταστάσεις και δεν πρέπει να αποτελεί αίτιο ανησυχίας, καθώς είναι φυσιολογικό να εμφανιστεί και στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων υποχωρεί μετά το πέρας της εγκυμοσύνης χωρίς να χρειάζονται επιπρόσθετα μέτρα. Άλλες δερματικές αλλαγές συμπεριλαμβάνουν αύξηση της σκουρότητας του δέρματος γύρω από τις θηλές στους μαστούς και εμφάνισης μελαγχρωματικών κηλίδων συνήθως στο πρόσωπο και συγκεκριμένα στο μέτωπο, στα μάγουλα και στη μύτη. Αυτές οι κηλίδες έχουν συνήθως συμμετρική κατανομή και ονομάζονται μελάσματα (επίσης γνωστές και ως πανάδες της εγκυμοσύνης) και είναι αποτέλεσμα της διέγερσης της παραγωγής μελανίνης στο δέρμα από άλλες ορμόνες κατά τη διάρκεια της κύησης σε συνδυασμό με την έκθεση στον ήλιο. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, καθώς είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο κατά την κύηση και συχνά υποχωρούν. Αντιμετώπιση συστήνεται μετά το πέρας της εγκυμοσύνης και μόνο για αισθητικούς λόγους.
Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν είναι δυσκοιλιότητα, υπόταση κατά την έγερση από καθιστή θέση (ορθοστατική υπόταση), η οποία εμφανίζεται με ζάλη και τάση για λιποθυμία όταν σηκώνεσαι απότομα από μία καρέκλα και ίσως εμφανιστούν και κιρσοί στα κάτω άκρα. Ενδεχομένως να παρατηρήσεις και πρήξιμο στους αστραγάλους, δάκτυλα και πρόσωπο. Αυτό είναι φυσιολογικό στα πλαίσια των σωματικών αλλαγών, αλλά χρειάζεται επαγρύπνηση καθώς ξαφνικό και πολύ έντονο πρήξιμο σε συνδυασμό με μεγάλη αύξηση βάρους ίσως είναι ενδεικτικό προεκλαμψίας και πρέπει να ενημερώσεις επειγόντως τον γιατρό σου.
Ορμόνες και ψυχολογία
Τα ψυχικά και συμπεριφορικά συμπτώματα τα οποία ήταν ιδιαιτέρως έντονα στο πρώτο τρίμηνο περιορίζονται αισθητά στο δεύτερο τρίμηνο λόγω της προσαρμογής του σώματος στη νέα ορμονική κατάσταση. Έτσι, τα αρνητικά συναισθήματα και οι έντονες και ξαφνικές μεταβολές του συναισθήματος και της διάθεσης μετριάζονται αισθητά. Εμφανίζεται μία συναισθηματική ηρεμία, καθώς ο φόβος για την υγεία του εμβρύου και το ενδεχόμενο αποβολής μετριάζεται σημαντικά.
Μπορεί να παρατηρήσεις μία τάση για συναναστροφή σε κάποια γυναίκα του οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος που έχει ήδη τεκνοποιήσει, συνήθως στη μητέρα, ή σε άλλες εγκυμονούσες για διαμοιρασμό εμπειριών και αλληλοστήριξη. Επιπρόσθετα, η βελτίωση της διάθεσης συχνά συνδυάζεται με αύξηση της σεξουαλικής επιθυμίας λόγω των εκκρινόμενων ορμονών. Τέλος, σε αυτή τη φάση της εγκυμοσύνης αρχίζει και γίνεται πιο ουσιαστικός ο δεσμός μητέρας και εμβρύου, καθώς όπως προαναφέρθηκε αρχίζουν και γίνονται αντιληπτές οι κινήσεις του από τη μητέρα και το έμβρυο φαίνεται πιο καθαρά, καθώς έχει πάρει μια πιο εύκολα αναγνωρίσιμη μορφή κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο ρουτίνας που πραγματοποιείται στο δεύτερο τρίμηνο.
Τρίτο τρίμηνο εγκυμοσύνης
Βαίνοντας προς την τελική ευθεία, τα συμπτώματα που συχνότερα παρατηρείς οφείλονται στην αύξηση του μεγέθους του εμβρύου το οποίο μπορεί να πιέζει τα παρακείμενα όργανα. Συναισθηματικά, στη σκέψη της γυναίκας δεσπόζει η μέρα του τοκετού την οποία αναμένει με ανάμεικτα συναισθήματα.
Αλλαγές στο σώμα σας
Το τρίτο τρίμηνο διακατέχεται από ήπια γενικά συμπτώματα, τα οποία δημιουργούνται εξαιτίας του όλο και αυξανόμενου χώρου που καταλαμβάνει το έμβρυο στην κοιλιά της μητέρας και πιέζει τα παρακείμενα όργανα. Τέτοια συμπτώματα είναι αίσθημα δύσπνοιας λόγω πίεσης προς το διάφραγμα, αίσθημα πίεσης ή βάρους στο περίνεο λόγω πίεσης του πυελικού εδάφους και συχνουρία λόγω πίεσης της ουροδόχου κύστης. Άλλες παθήσεις που μπορεί να προκληθούν λόγω της αυξημένης ενδοκοιλιακής πίεσης του τρίτου τριμήνου είναι η εμφάνιση αιμορροϊδοπάθειας και η δημιουργία ομφαλοκήλης. Η αιμορροϊδοπάθεια προκαλείται από την αύξηση της πίεσης τόσο στη φλεβική κυκλοφορία όσο και στο πυελικό έδαφος, με αποτέλεσμα οι αιμορροΐδες φλέβες του πρωκτού να διογκώνονται, οδηγώντας σε πόνο στην περιοχή ίσως και αιμορραγία. Η αιμορροϊδοπάθεια μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με τοπικά σκευάσματα. Μία μικρή ομφαλοκήλη μπορεί να δημιουργηθεί λόγω της διάτασης του κοιλιακού τοιχώματος και της αποκάλυψης ευένδοτων σημείων τα οποία υπό κανονικές συνθήκες δε θα δημιουργούσαν πρόβλημα. Οι κήλες μπορεί να υποχωρήσουν αυτόματα μετά τον τοκετό, εναλλακτικά, ειδικά αν είναι και συμπτωματικές, μπορεί να χρειαστούν χειρουργική αποκατάσταση.
Άλλα συμπτώματα που επίσης μπορεί να εμφανιστούν είναι αυπνίες, ιδιαίτερα προς τις τελευταίες βδομάδες, ενώ είναι αναμενόμενο και ένα ήπιο οίδημα στους αστραγάλους στα δάκτυλα και το πρόσωπο, το οποίο όμως εάν επιδεινωθεί απότομα πρέπει να εγείρει πάλι υποψίες για το ενδεχόμενο της προεκλαμψίας. Όσο πλησιάζει ο τοκετός, είναι πολύ πιθανό να νιώσεις ένα αίσθημα πως το έμβρυο «πέφτει» ή πως πηγαίνει χαμηλότερα στην κοιλία, που οφείλεται στην προετοιμασία για τον τοκετό. Παράλληλα, είναι πολύ πιθανό να παρατηρήσεις ορισμένες συστολές της μήτρας μερικές βδομάδες πριν τον τοκετό, τις επονομαζόμενες και προπαρασκευαστικές συστολές ή Braxton Hicks, οι οποίες όμως δεν είναι ίδιες με τις συστολές κατά τον τοκετό. Επιπρόσθετα, λόγω ορμονικής διέγερσης και στα πλαίσια της προετοιμασίας του σώματος για τη φροντίδα του επερχόμενου νεογνού, μπορεί να παρατηρήσεις ένα κίτρινο νερουλό υγρό να εκρέει από τους μαστούς. Αυτό είναι το πρωτόγαλα και είναι το φυσιολογικό πρώτο στάδιο της γαλουχίας και δε θα πρέπει να σε ανησυχεί. Στα τελευταία στάδια προς τον τοκετό, θα παρατηρήσεις πως ο τράχηλός σου λεπταίνει και γίνεται πιο μαλακός. Αυτή η διαδικασία είναι φυσιολογική, ονομάζεται εξάλειψη του τραχήλου και αποτελεί σημαντικό και απαραίτητο προαπαιτούμενο για την εξασφάλιση της διέλευσης του εμβρύου από το γενετικό σωλήνα και τελικά στη γέννηση.
Ορμόνες και ψυχολογία
Ο τοκετός είναι το γεγονός που καθορίζει την ψυχολογία της γυναίκας σε αυτό το τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Περισσότερο έντονο στις πρωτότοκες, αλλά υπαρκτό σε όλες τις γυναίκες είναι το άγχος και ο φόβος για την έκβαση του τοκετού και για την υγεία του νεογνού. Πλέον ο δεσμός έχει δημιουργηθεί και ενισχυθεί για 9 μήνες, οπότε η ανησυχία αυτή είναι φυσιολογική και αναμενόμενη. Σημαντικός είναι και ο φόβος της γυναίκας για τη διαδικασία αυτή καθαυτή, ανεξάρτητα, αν πραγματοποιηθεί κολπικός τοκετός ή καισαρική. Στον κολπικό τοκετό, το άλγος και το ενδεχόμενο ενός παρατεταμένου τοκετού για πολλές ώρες ενδεχομένως να φοβίζει και να αποθαρρύνει τη γυναίκα. Παράλληλα, καθώς η καισαρική είναι μία χειρουργική πράξη ενέχει όλους τους κινδύνους και τις επιπλοκές των χειρουργείων. Όλα αυτά έχουν αποτέλεσμα την πρόκληση περεταίρω άγχους και φόβου στις γυναίκες, ειδικά εάν υπάρχει και κάποια υποκείμενη ιατροφοβία, ακόμα και χαμηλού βαθμού.
Τα αρνητικά συναισθήματα αυτά αντισταθμίζονται συχνά από το ενθαρρυντικό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, αλλά και από τον θεράποντα ιατρό, ο οποίος είναι σε θέση να παρέχει ακριβείς πληροφορίες για τη διαδικασία και να ενημερώσει τη μελλοντική μητέρα για όποιο κομμάτι της διαδικασίας δεν καταλαβαίνει πλήρως. Επιπρόσθετα, η επιθυμία να τελειώσει αυτή η πολύμηνη διαδικασία της κύησης και ο ενθουσιασμός για την επικείμενη μητρότητα είναι αναμενόμενο να γεμίζουν τη γυναίκα με χαρά και ανυπομονησία. Συνολικά λοιπόν σε αυτή τη φάση της κύησης είναι φυσιολογικό να έχετε ανάμεικτα συναισθήματα. Ο τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης είναι η σωστή ενημέρωση για την αντιμετώπιση των παράλογων φόβων που μπορεί να έχετε και η προσπάθεια να επικρατεί το θετικό κομμάτι των σκέψεων που προαναγγέλλει τη λήξη της κουραστικής αυτής 9μηνης διαδικασίας και την άφιξη του νέου μέλους της οικογένειας.
Συμπέρασμα
Η εγκυμοσύνη μπορεί να φαντάζει κάτι άγνωστο και τρομακτικό, ειδικά εάν πρόκειται για το πρώτο σου παιδί, αλλά με σωστή ενημέρωση για τις αναμενόμενες αλλαγές που θα φέρει αυτή η νέα κατάσταση στο σώμα και στην ψυχολογία σου θα ολοκληρωθεί αισίως και χωρίς προβλήματα.
Ο Απόστολος Χ. Ζιώγας είναι Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Ειδικός Γονιμότητας και Διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διαθέτει μεγάλη εμπειρία στη γυναικολογία και στη μαιευτική, έχοντας εργαστεί σε αρκετά νοσοκομεία της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου, διενεργώντας μεγάλο αριθμό τοκετών και χειρουργείων.
