Όταν τα ματάκια χάνουν τον… προσανατολισμό τους, οι γονείς δεν πρέπει να χάνουν χρόνο, αλλά ούτε την ψυχραιμία τους.
Δεν συμβαίνει σπάνια και όταν συμβαίνει δεν περνάει απαρατήρητος. Ο στραβισμός, ή αλλιώς το αλληθώρισμα των ματιών περιγράφει την κατάσταση κατά την οποία τα μάτια κοιτάζουν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Μπορεί να είναι μόνιμος ή παροδικός, δηλαδή να εμφανίζεται κάποιες φορές συνήθως όταν το παιδί είναι άρρωστο ή κουρασμένο. Η μόνιμη ή παροδική παρέκκλιση του ενός ματιού μπορεί να είναι προς τα μέσα, προς τα έξω, προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Προκαλεί όχι μόνο αισθητικό -και συνεπώς αργότερα και ψυχολογικό πρόβλημα, αλλά και προβλήματα στην όραση.
Συνήθως εμφανίζεται πριν από τα τέσσερα χρόνια με συχνότερη ηλικία εμφάνισης τα δύο έτη. Μπορεί όμως να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε φάση της παιδικής ηλικίας. Μικρό αλλά υπαρκτό είναι το ποσοστό παιδιών που γεννιούνται με στραβισμό ή που τον παρουσιάζουν κατά τις πρώτες εβδομάδες ή μήνες της ζωής τους.
Η «ανατομία» του στραβισμού
Η κανονική όραση είναι η διοπτρική ή διόφθαλμη όραση: Τα δύο μάτια κοιτάζουν προς την ίδια κατεύθυνση, παράγουν δύο ελαφρώς διαφορετικές εικόνες, οι οποίες, όμως «συγχωνεύονται» από τον εγκέφαλο και έτσι σχηματίζεται η στερεοσκοπική εικόνα, η οποία δεν είναι «φωτογραφία» αλλά έχει την αίσθηση βάθους.
Στον στραβισμό το κάθε μάτι βλέπει μια διαφορετική εικόνα. Γιατί όμως αυτό προκαλεί πρόβλημα; Με την πάροδο του χρόνου ο εγκέφαλος προσαρμόζεται στις συνθήκες του στραβισμού και προκειμένου να αποφύγει τη διπλή όραση (διπλωπία) αρχίζει να «αγνοεί» την εικόνα από το αποκλίνον μάτι. Έτσι, σταδιακά μπορεί να χαθεί η αίσθηση του βάθους της εικόνας, αλλά και να μειωθεί η οπτική οξύτητα του ματιού που αλληθωρίζει, καθώς αυτό υπολειτουργεί και «τεμπελιάζει».
Σπανιότερος, αλλά όχι μηδαμινός είναι ο κίνδυνος απώλειας της όρασης από το μάτι που παρουσιάζει το πρόβλημα.
Αιτίες
Αν και σε κάποιες περιπτώσεις ο στραβισμός σχετίζεται με νευρολογικές διαταραχές ή αναπτυξιακά προβλήματα, η πλειοψηφία των παιδιών με στραβισμό δεν παρουσιάζει άλλες παθήσεις και η αιτία του προβλήματος παραμένει άγνωστη.
Μελέτες πάντως, συνδέουν τον στραβισμό με το κάπνισμα της μητέρας κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και με την προωρότητα.
Σπανιότερα ο στραβισμός αποτελεί σύμπτωμα τραυματισμών της κεφαλής, σοβαρών παθήσεων, συνδρόμων και παθολογικών καταστάσεων.
Αντιμετώπιση
Και τώρα τι κάνουμε; Η έγκαιρη παρέμβαση είναι κρίσιμη για τη σωστή ανάπτυξη της όρασης του παιδιού και μετέπειτα ενήλικα. Ευτυχώς αυτό δεν είναι δύσκολο καθώς ο στραβισμός δεν περνάει απαρατήρητος. Οι γονείς αντιλαμβάνονται το «αλληθώρισμα» του παιδιού τους και στις περισσότερες περιπτώσεις ζητούν άμεσα τη συμβουλή παιδιάτρου, ο οποίος θα παραπέμψει το παιδί στον παιδοφθαλμίατρο.
Ο ειδικός γιατρός θα διαγνώσει και θα αξιολογήσει το πρόβλημα. Κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσον ο στραβισμός επηρεάζει την καθημερινότητα του παιδιού. Και όταν λέμε καθημερινότητα δεν εννοούμε μόνο το διάβασμα, αλλά και την ενασχόληση με τα αθλήματα, το παιγνίδι -ακόμη και το ηλεκτρονικό. Του «επιτρέπει» ο στραβισμός να ακολουθεί τα παιδιά της ηλικίας του στις ενδοσχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες;
«Βαθμολογώντας» την επίπτωση του προβλήματος στη ζωή του παιδιού, αλλά κυρίως καταλήγοντας στη σωστή διάγνωση αποκλείοντας άλλα υποκείμενα νοσήματα ο οφθαλμίατρος θα επιλέξει την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση, η οποία συνήθως αφορά στην κάλυψη του «καλού» ματιού προκειμένου να «δυναμώσουν» οι αδυνατισμένοι μύες του ματιού που παρεκκλίνει. Η διαδικασία αυτή μοιάζει, αλλά δεν είναι ακίνδυνη. Υπάρχει ο κίνδυνος της υπερβολικής ενίσχυσης του ματιού που έχει το πρόβλημα έναντι του «καλού» ματιού, με αποτέλεσμα τελικά να αρχίσει να υπολειτουργεί το μέχρι πρότινος υγιές μάτι.
Παρόλα αυτά το κλείσιμο του «καλού» ματιού παραμένει η θεραπεία εκλογής, η οποία δίνει τη λύση στο πρόβλημα. Σε σπάνιες περιπτώσεις επιλέγεται η χειρουργική αντιμετώπιση.
Ψευδοστραβισμός: Ο ψεύτικος συναγερμός
Ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει το πρόσωπο ενός παιδιού πολύ μικρής ηλικίας δίνουν ενίοτε την ψευδή εικόνα ματιών που αλληθωρίζουν. Οι γονείς σπεύδουν στον παιδίατρο ή στον οφθαλμίατρο και φεύγουν καθησυχασμένοι. Ο ψευδοστραβισμός οφείλεται είτε στον «επίκανθο», δύο μικρές πτυχές του δέρματος στη βάση της μύτης, που εξαφανίζονται όταν μεγαλώσει η μύτη, είτε στη μικρή απόσταση μεταξύ των δύο ματιών.
Συμπέρασμα: Μην εθελοτυφλείτε μπροστά στα οφθαλμολογικά προβλήματα των παιδιών σας, καθώς αυτά μπορούν να απειλήσουν την πολύτιμη αίσθηση της όρασης. Και ο στραβισμός είναι ένα από αυτά: δεν «θέλει τον χρόνο του» για να περάσει, αλλά τον γιατρό του, τον οφθαλμίατρο.
Με τη συνεργασία της Ρέας Καζάκου, Χειρουργού Οφθαλμιάτρου, πτυχιούχου Πανεπιστημίου Αθηνών.
