Η προσχολική ηλικία προσφέρεται ιδιαίτερα για να αποκτήσουν καλές διατροφικές συνήθειες τα παιδιά.
Οι γονείς και όλοι όσοι έρχονται σε επαφή με αυτά -όπως οι δάσκαλοι, οι νηπιαγωγοί, οι γιαγιάδες και οι παππούδες- αποτελούν σημαντικά πρότυπα. Εάν εκείνοι τρώνε ποικιλία ποιοτικών τροφών, τα παιδιά συχνά θα ακολουθούν το παράδειγμά τους.
Ο κανόνας της μιας μπουκιάς
Ιδιαίτερα χρήσιμος στην πράξη είναι ο «ο κανόνας της μιας μπουκιάς».
Μέσα σε λογικά πλαίσια το παιδί ενθαρρύνεται να δοκιμάζει μια μικρή μπουκιά ώστε τουλάχιστον να γεύεται τα φαγητά που του προσφέρονται. Για σνακ (μικρά ενδιάμεσα γεύματα), οι γονείς συνιστάται να διαθέτουν διάφορες επιλογές και να επιτρέπουν στο παιδί να διαλέξει. Η ευθύνη της διατροφικής επιλογής καλύτερα είναι να ξεκινάει από νωρίς.
Παρά τη γενική εντύπωση ότι τα παιδιά αποφεύγουν εξ ορισμού τις πιο ποιοτικές επιλογές, έχει διαπιστωθεί ότι όταν τους προσφέρονται διάφορες τροφές, τις δοκιμάζουν.
Μάλιστα, όταν δίνεται κατ’ επανάληψη η ευκαιρία στα παιδιά να επιλέξουν τροφές, όπως δημητριακά ολικής άλεσης, λαχανικά, σαλάτες, φρέσκα φρούτα ή άλλες εξίσου καλές επιλογές, συνηθίζουν να τις καταναλώνουν ευχάριστα. Στην περίπτωση που κάποιος από τους γονείς δεν τρώει ποτέ κάποιο συγκεκριμένο τρόφιμο, δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να το προσφέρουν στο παιδί τους.
Το καλό πρωινό
Όταν πλέον το παιδί πηγαίνει στο σχολείο, τα τακτικά γεύματα αποτελούν πολύ σημαντικό παράγοντα επιτυχίας στις απαιτήσεις της νέας τους ζωής.
Δεν είναι καινούργια είδηση ότι το πρωινό είναι πολύ σπουδαίο για διάφορους λόγους. Τα παιδιά που δεν τρώνε πρωινό, έχουν μειωμένη πνευματική απόδοση (ειδικά όταν χρειάζεται να αυτοσυγκεντρωθούν), η προσοχή τους είναι μικρότερης διάρκειας, οι βαθμοί τους σε τεστ είναι χαμηλότεροι, αργοπορούν περισσότερο και κάνουν περισσότερες απουσίες, σε σύγκριση με παιδιά που τρώνε συστηματικά πρωινό. Τα πορίσματα αυτά προέρχονται από επιστημονικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επίσης, άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι η καθημερινή λήψη πρωινού από παιδιά σχολικής ηλικίας συμβάλλει καθοριστικά στην ποιότητα της συνολικής διατροφής. Ακόμη, παιδιά που δεν τρώνε πρωινό καταναλώνουν λιγότερες θερμίδες ημερησίως, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, βιταμίνες και μέταλλα. Πιο συγκεκριμένα, παιδιά που δεν τρώνε πρωινό χαρακτηρίζονται από ελλιπή κατανάλωση γαλακτοκομικών και φρούτων, με συνέπεια η διατροφή τους να είναι χαμηλότερη απ’ όσο χρειάζεται σε θρεπτικά συστατικά, που είναι καίριας σημασίας κατά τις περιόδους ανάπτυξης, με πρώτο στη λίστα το ασβέστιο.
Μία καλή λύση για τους γονείς είναι να έχουν διαθέσιμες εύκολες και υγιεινές επιλογές, όπως είναι τα δημητριακά, το γάλα, το γιαούρτι, τα φρέσκα φρούτα ή οι χυμοί φρούτων.
Ένα παράδειγμα παιδικού πρωινού γεύματος μπορεί να είναι:
1 ποτήρι γάλα ή 1 γιαούρτι με 4-5 κουταλιές σούπας νιφάδες δημητριακών και 1 φρούτο εποχής. Η μία μερίδα γαλακτοκομικού περιέχει περίπου 300 mg ασβεστίου, δηλαδή άνω του 1/3 των ημερήσιων αναγκών για παιδιά ηλικίας 4-8 ετών (800 mg/ημέρα) ή περίπου το ? των αναγκών για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας (1.300 mg/ημέρα, ηλικίες 9-18 ετών) και 8 γραμμάρια πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας.
Αυτό που συχνά εμποδίζει την καθημερινή λήψη ενός πλήρους πρωινού είναι ο χρόνος που μπορεί να διαθέσει το παιδί από την ώρα που ξυπνά μέχρι που φεύγει για το σχολείο. Αν δεν είναι μαθημένο να ξυπνά αρκετά νωρίς έτσι ώστε να έχει χρόνο και διάθεση να φάει με ηρεμία και ακόμα καλύτερα με παρέα το πρωινό, θα είναι πάντα βιαστικό και θα φεύγει αμέσως τρέχοντας για το σχολείο. Ειδικά στις προεφηβικές και εφηβικές ηλικίες που ξεκινά το αίσθημα της ανεξαρτητοποίησης, επηρεάζονται και οι διατροφικές επιλογές. Εδώ παίζει ρόλο το διαρκές παράδειγμα των μεγαλύτερων μέσα στο σπίτι.
Σε κάθε περίπτωση, η καλύτερη διατροφή εξαρτάται και από το συνολικότερο τρόπο ζωής. Όταν δίνεται η δυνατότητα ενός καλού βραδινού ύπνου, διευκολύνεται το πρόγραμμα σε όλους τους τομείς, οπότε και σε αυτόν του ευδιάθετου πρωινού ξυπνήματος.
Τα υπόλοιπα γεύματα: κάθε πότε και πόσο
Εκτός από το πρωινό, είναι καλό να λαμβάνονται με κάποιο πρόγραμμα και σχεδιασμό και τα υπόλοιπα γεύματα, ώστε να καλύπτονται ποικιλίες τροφίμων και εντέλει οι θρεπτικές ανάγκες.
Στην πράξη, το κάθε παιδί γνωρίζει ενστικτωδώς πόσο χρειάζεται να φάει για να ικανοποιηθεί, γι’ αυτό στο ζήτημα της ποσότητας, αν παρέχονται γεύματα με ποικιλία τροφών σε τακτικά χρονικά διαστήματα που συμπίπτουν με το χρονικό διάστημα που φυσιολογικά εμφανίζεται το αίσθημα της πείνας (περίπου κάθε 3-4 ώρες), το παιδί θα είναι εκείνο που καθορίζει πόσο φαγητό τον/την ικανοποιεί. Η «δουλειά» του γονέα είναι να παρέχει καλής ποιότητας τροφή την ώρα των γευμάτων, καθώς επίσης να βοηθήσει το παιδί να φάει, χωρίς όμως να το αναγκάζει, ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξής του.
Παρά την καθοδήγηση και το σχεδιασμό, πολλά παιδιά σχολικής ηλικίας αναζητούν να φάνε γεύματα έξω από το σπίτι με τους φίλους ή την οικογένειά τους ή με την ευκαιρία πρόσκλησης σε εορταστικές εκδηλώσεις όπως είναι τα παιδικά γενέθλια. Αυτό δεν είναι κακό, αρκεί να μη συμβαίνει ιδιαίτερα συχνά. Όταν το παιδί τρώει έξω περισσότερες από 3-4 φορές την εβδομάδα, υπάρχουν ενδείξεις ότι υποβιβάζεται η συνολική ποιότητα της διατροφής του, γιατί αντικαθίστανται συστηματικά τροφές που χρειάζεται ο παιδικός οργανισμός για να καλύψει τις ανάγκες του. Πάντα υπάρχουν τα δύο άκρα (ή πολλή συχνή κατανάλωση φαγητού από έξω ή καθόλου) και καλύτερα να μην τροφοδοτείται στον τρόπο σκέψης των παιδιών η φιλοσοφία του άσπρου/μαύρου, ή του καλού/κακού φαγητού, που είναι προάγγελος της διαταραγμένης διαιτητικής συμπεριφοράς, αλλά να ενθαρρύνεται η αίσθηση και η εφαρμογή του μέτρου στο φαγητό.
Οι γονείς, εκτός από το ότι μπορούν να έχουν στο σπίτι πλήθος υγιεινότερων επιλογών για να προσφέρουν στα παιδιά τους, μπορούν να περιορίζουν τις ώρες τηλεθέασης, γιατί -όπως και οι άλλες αδρανείς δραστηριότητες μπροστά σε μία οθόνη (π.χ. παιχνίδια, βίντεο)- μειώνουν τη σωματική δραστηριότητα, που -ως γνωστόν- διευκολύνει την εμφάνιση της παχυσαρκίας.
Ειδικά οι έφηβοι, αλλά όχι μόνο, επιλέγουν τροφές μόνοι τους, μέσα και έξω από το σπίτι.
Επειδή, λοιπόν, αργά ή γρήγορα τα παιδιά κάποια στιγμή θα έχουν τη δυνατότητα της προσωπικής επιλογής, τα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιούν οι γονείς για να συμβάλλουν εποικοδομητικά στις διατροφικές συνήθειες των παιδιών τους είναι η καλή πληροφόρηση, το παράδειγμα και η διαθεσιμότητα υγιεινών τροφών.
