Θα μπορούσε να υποστηριχθεί με έμφαση ότι πρώτιστο καθήκον των γονέων, μαζί με το προσωπικό τους παράδειγμα, είναι η διαρκής και σταθερή προσοχή τους να μην υποπέσουν στο μέγιστο σφάλμα να προσβάλλουν, να ταπεινώσουν το παιδί τους μπροστά σε τρίτους, ακόμη και στους πιο στενούς συγγενείς.
Σφάλμα βεβαίως είναι η ταπείνωση του παιδιού έστω και αν είσαστε μόνοι σας, σφάλμα όμως που μπορεί να αναταχθεί με χίλιους τρόπους, με πρώτον και καλύτερο τη ζεστή αγκαλιά και τον ζεστό σας λόγο. Η ταπείνωση όμως του παιδιού μπροστά σε άλλους τραυματίζει καίρια την ψυχή και την αυτοεκτίμησή του. Τραύμα που μπορεί να το συνοδεύει ακόμη και σ’ όλη του τη ζωή.
Δημοκρατία στο σπίτι σημαίνει αυτοσεβασμό και αλληλοσεβασμό. Αυτοεκτίμηση και αλληλοεκτίμηση. Φυσικά αγάπη και στοργή. Η καθημερινή ζωή φέρνει συνεχώς στην επιφάνεια ζητήματα που επιβάλλουν αλληλοκατανόηση, ανεκτικότητα, διαπραγμάτευση, συμβιβασμό, αναζήτηση της μεσότητας, του εφικτού. Το «εγώ» πρέπει να μικραίνει μπροστά στο «εμείς», το δικό μου να γίνεται δικό μας. Τα παιδιά μας είναι μέλη όχι μόνο της αυριανής κοινωνίας, αλλά και της σημερινής.
Η ενεργητική συμμετοχή του παιδιού στα δρώμενα της οικογένειας (πάντοτε στο βαθμό που επιτρέπει η ωριμότητά του, η οποία συναρτάται σε μεγάλο βαθμό με την ηλικία του) και η ελεύθερη έκφραση της γνώμης του, έστω και αν είναι διαφορετική ή και αντίθετη προς τη δική σας, είναι όχι μόνο θεμέλια της αυτοεκτίμησής του, αλλά αναδεικνύουν το αίσθημα της ευθύνης που πρέπει να έχει. Μετράει τα λόγια του. Μιλάει όταν και όσο πρέπει. Ζυγίζει με μεγάλη ακρίβεια τα λεγόμενά σας. Σπάνια λαθεύει η κρίση του. Δικαιολογεί τις θέσεις και τις πράξεις του. Είναι ειλικρινές, δεν έχει ακόμη μολυνθεί από τη συμβατικότητα του λόγου των ενηλίκων. Ο θυμός του καταλαγιάζει, εκτονώνεται με τη συζήτηση. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ανησυχίες, τους φόβους, το άγχος που καθόλου δεν λείπουν στην παιδική ηλικία. Αν δεν βρουν διέξοδο με τη συζήτηση, την ενθάρρυνση, τη συμπαράσταση των γονιών τους, κινδυνεύουν να πάρουν χαρακτήρα χιονοστιβάδας που συνέχεια μεγαλώνει και απειλεί να το καταπλακώσει. Στη δίνη τέτοιων αντίξοων καταστάσεων μπορεί η εσωτερική του ένταση να βρει διέξοδο στην ανυπακοή, τις ύβρεις, την επιθετικότητα και τον βανδαλισμό.
Η ενεργητική συμμετοχή του παιδιού στη ζωή της οικογένειας σημαίνει εξίσου καθήκοντα και υποχρεώσεις που συμπορεύονται με τα δικαιώματα. Όταν ζητούνται, συχνά δεν ζητούνται απλώς, αλλά επιβάλλονται στο παιδί καθήκοντα και υποχρεώσεις χωρίς να έχει γνωρίσει προηγουμένως το δικαίωμα του λόγου, της γνώμης, του σεβασμού της προσωπικότητάς του, δεν είναι καθόλου περίεργο να αρνιέται, ή να αποφεύγει την πλήρη και ευσυνείδητη εκπλήρωση των υποχρεώσεών του.
Η ενεργητική συμμετοχή του παιδιού στην οικογενειακή ζωή το προετοιμάζει για την άνετη ένταξή του στη μαθητική κοινότητα αύριο, στην ευρύτερη κοινωνία αργότερα. Νοιάζεται για τους φίλους του. Τους γνέφει, τους χαμογελάει, μιλάει και παίζει μαζί τους. Ανταλλάσσει πειράγματα και αστεία. Αναπτύσσει πνεύμα συλλογικότητας, ομάδας, άμιλλας, υγιούς συναγωνισμού. Χαίρεται όχι μόνο τη δική του πρωτιά, αλλά και του φίλου του. Δυσκολεύεται να δεχτεί την ήττα, αλλά την ξεχνάει εύκολα. Ο σπόρος του φθόνου δεν φυτρώνει μέσα του ή καταπνίγεται πριν ανθίσει. Είναι αισιόδοξο, χαμογελαστό κι έχει φίλους που το αγαπούν.
Η διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του παιδιού σας είναι διαδικασία συνεχής. Και αν έχετε δυσκολίες ή διαφωνείτε με λίγα ή περισσότερα απ’ όσα διαβάσατε, μην περιφρονήσετε την κυριότερη παραίνεσή: Μην ταπεινώσετε ποτέ το παιδί σας μπροστά σε άλλους.
