Αν κι εσύ προετοιμάζεις τα μικρά σου με τη γλυκιά φωνούλα λέγοντας “Είναι 21:00 η ώρα! Ώρα για ύπνο!” και καταλήγεις στο παιδικό κρεβάτι γύρω στις 23:00, εξαντλημένη, με την ελπίδα να κοιμηθεί τα επόμενα λεπτά… Αν στην πρωινή ρουτίνα με το ένα χέρι χτενίζεις τα μαλλιά σου και με το άλλο βοηθάς τα μικρά στο πλύσιμο των δοντιών, το οποίο αρνιούνται κατηγορηματικά… Αν ο τόνος της φωνής ανεβαίνει κάθε φορά, για να μαζέψουν τα παιχνίδια τους και στο τέλος τα μαζεύεις εσύ νιώθοντας τύψεις που φώναξες… και… Αν σκεπτόμενη λίγο παραπάνω στη λίστα προσθέτεις κι άλλες καθημερινές - εξαντλητικές δυσκολίες, δεν σημαίνει ότι απέτυχες, σημαίνει ότι δεν οργανωθήκατε.
Οργάνωση σημαίνει καθημερινό πρόγραμμα, τι πρέπει να γίνει και ποια ώρα. Πρόγραμμα που θα θέσει τους κανόνες λειτουργίας της οικογένειας και θα τηρείται, που θα γίνει η ρουτίνα της. Ρουτίνα που θα βάλει όρια στα παιδιά και θα λειτουργήσει ως πόλος ασφαλείας και ελέγχου. Δίχως αμφιβολία, βρέθηκε ο πιο δυνατός μας σύμμαχος!
Καθημερινό Πρόγραμμα
Το πρόγραμμα βοηθά την οικογένεια να δρα μεθοδευμένα και να λειτουργεί κατάλληλα στην απαιτητική καθημερινότητα. Όταν ο χρόνος τρέχει και τα καθημερινά δεν έχουν φρένο, το πρόγραμμα επιτρέπει βήματα σταθερά και με τάξη. Η σταθερότητα αυτή αφορά το πρωινό ξύπνημα, την προετοιμασία για το σχολείο, το μεσημεριανό φαγητό, την ώρα της μελέτης, τις εξωσχολικές δραστηριότητες, το μπάνιο, το βραδινό φαγητό και την ώρα του ύπνου. Αφορά όμως και το παιχνίδι, τη χαλάρωση και τη διασκέδαση. Με λίγα λόγια το καθημερινό πρόγραμμα για παιδιά επιτρέπει την ισορροπία ανάμεσα στα «πρέπει» και τα «έχω ανάγκη».
Η κάθε οικογένεια δημιουργεί και ακολουθεί το δικό της πρόγραμμα, ορίζει τις εκάστοτε τυπικές διαδικασίες που θα τηρεί και φροντίζει από όλους να τηρούνται με σταθερότητα. Ένα πρόγραμμα ωστόσο δεν αποτελεί αυστηρό νόμο του κράτους, το χαρακτηρίζει και η ελαστικότητα και επιτρέπει τις «παραβιάσεις». Προσοχή όμως γονείς, παραβιάσεις, όταν αιτιολογούνται με ένα έκτακτο γεγονός, όχι όταν οφείλονται σε ιδιοτροπίες και εγωισμούς των παιδιών.
Έχοντας πάντα στο μυαλό μας πως το πρόγραμμα δεν είναι κάτι που ελέγχει αυστηρά ή περιορίζει τα παιδιά, αντιθέτως τους δημιουργεί ένα ασφαλές μονοπάτι γνωρίζοντας ποιος είναι ο κανόνας, τι πρόκειται να συμβεί, τα βοηθάμε να οργανώσουν την συμπεριφορά τους.
Είναι αναγκαίο ένα πρόγραμμα κανόνων για τα παιδιά;
Σε οποιοδήποτε πλαίσιο εντός του οποίου θέλουμε το παιδί μας να λειτουργήσει αποτελεσματικά το πρόγραμμα κανόνων είναι απολύτως αναγκαίο. Όπως εμάς τους ενήλικες το να ξέρουμε εκ των προτέρων τι έχουμε να κάνουμε λειτουργεί καθησυχαστικά και βοηθά να αξιοποιήσουμε εποικοδομητικά την ενέργεια και το χρόνο μας, με τον ίδιο τρόπο το πρόγραμμα κανόνων λειτουργεί και για τα παιδιά, καλλιεργώντας την αυτοπειθαρχία τους και κάνοντας τα να αισθάνονται ασφαλή.
Για τον λόγο αυτό καλό θα είναι να έχουμε κατά νου τα εξής σημαντικά σημεία:
- Οι κανόνες δεν καθορίζουν το παιδί, καθορίζουν τη συμπεριφορά του και την επιρροή που ασκεί αυτή στο σύνολο μιας ομάδας (στην οικογένεια, στην τάξη κλπ.).
- Οι κανόνες έχουν συγκεκριμένο και σαφή στόχο.
- Οι κανόνες ορίζονται, πριν χρειαστεί να τους εφαρμόσουμε.
Δημιουργώντας ρουτίνες στο παιδί
Σε προσπάθεια ορισμού της, ο όρος ρουτίνα αφορά τη συνήθεια μιας καθημερινής τυποποιημένης επανάληψης των ίδιων δραστηριοτήτων. Κι ενώ για έναν ενήλικα ο όρος αυτός έχει μια αρνητική χροιά και δηλώνει έλλειψη πρωτοτυπίας, για ένα παιδί είναι το κλειδί για ηρεμία και αυτοπεποίθηση. Γιατί, όταν ένα παιδί γνωρίζει ποια δραστηριότητα ακολουθεί, μπορεί μόνο του να την ακολουθήσει και να νιώσει ότι τα καταφέρνει αυτόνομα.
Πρωινή Ρουτίνα
Για να χτίσουμε μια επιτυχημένη πρωινή ρουτίνα, η δουλειά μας ξεκινά από το προηγούμενο βράδυ. Ελέγχουμε τη σχολική τσάντα, την κλείνουμε και την τοποθετούμε σε θέση ετοιμότητας για το επόμενο πρωί. Επιλέγουμε τα ρούχα για την επόμενη μέρα, αλλά και τα απαραίτητα αξεσουάρ που ολοκληρώνουν το στιλ κάθε μικρής κυρίας (οι κοριτσομαμάδες καταλαβαίνουν). Ορίζουμε την σταθερή ώρα που θα ξυπνάμε το πρωί και ρυθμίζουμε το ξυπνητήρι μας. Τηρούμε την πρωινή ρουτίνα υγιεινής. Το τρίπτυχο τουαλέτα - πλύσιμο – δόντια είναι καλό να επαναλαμβάνεται σταθερά, για να εντυπώνεται η σειρά δράσης στα παιδιά. Ντυνόμαστε, τρώμε πρωινό, παίρνουμε τσάντα και κολατσιό. Και η ρουτίνα ολοκληρώνεται με τη φράση «φιλί κι αγκαλιά ποτέ δεν ξεχνώ», γιατί μην ξεχνάμε ότι αυτό που τηρείται σταθερά και συνεχώς δυναμώνει είναι η αγάπη μας!
Ρουτίνα φαγητού
Το φαγητό το μεσημέρι είναι μια βασική τελετουργία, που χρήζει ρουτίνας και τήρησης κανόνων. Το παιδί πρώτα πλένει τα χέρια του. Βοηθά στο στρώσιμο του τραπεζιού κι έπειτα κάθεται για φαγητό στο τραπέζι (όχι στο καθιστικό, όχι στο δωμάτιό του) μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας. Η ώρα αν είναι δυνατό, πρέπει να συμπίπτει με τη επιστροφή του παιδιού από το σχολείο. Η φράση «Το φαγητό είναι έτοιμο!», μπορεί να σηματοδοτεί ότι όλοι καθόμαστε στο τραπέζι.
Ρουτίνα στη μελέτη
Η μελέτη είναι καλό να γίνεται σταθερή ώρα της ημέρας. Συνήθως επιλέγεται το μεσημέρι μετά το φαγητό. Η σταθερότητα είναι απολύτως βοηθητική να τηρείται και στο χώρο. Είναι απαραίτητο το παιδί να ξέρει πως μετά το φαγητό, πηγαίνει στο δωμάτιο του, κάθεται στο γραφείο του, μακριά από διασπαστές προσοχής, συγκεντρώνεται και μελετά τα μαθήματα της επόμενης μέρας. Είναι επίσης βασικός ο χρόνος μελέτης, είναι καλό να ολοκληρώνεται πριν το παιδί αρχίσει άλλες δραστηριότητες ή το παιχνίδι στο σπίτι. Αν ζητήσει ένα διάλειμμα για παιχνίδι, το να συγκεντρωθεί ξανά και να συνεχίσει το διάβασμα είναι τρομερά δύσκολο.
Ρουτίνα χαλάρωσης
Η αντίληψη πως το πρόγραμμα δημιουργεί στρατιωτάκια και κάνει τα παιδιά να χάσουν την παιδικότητά τους είναι λανθασμένη. Ο ποιοτικός χρόνος που θα αφιερώσουμε στα παιδιά μας, ο χρόνος για το ελεύθερο παιχνίδι και την διασκέδαση της οικογένειας είναι αδιαμφισβήτητα η καλύτερη στιγμή στο καθημερινό μας πρόγραμμα. Είναι ρουτίνα που δεν παραλείπεται, δεν αντικαθιστάται και δεν την βαριόμαστε ποτέ! Αρκεί να ολοκληρώνεται με την τακτοποίηση των παιχνιδιών.
Ρουτίνα Ύπνου
Όπως σε όλες τις δράσεις της καθημερινότητας, μια σταθερή διαδικασία και στο κλείσιμο της ημέρας βοηθά την οικογένεια να χαλαρώσει και το παιδί να προετοιμαστεί για τον βραδινό ύπνο. Το τελείωμα του παιχνιδιού, το μπάνιο, οι πιτζάμες, το βραδινό φαγητό και η ανάγνωση παραμυθιού είναι μια σταθερά πετυχημένη αλληλουχία δραστηριοτήτων το βράδυ. Η ώρα του βραδινού ύπνου είναι σημαντικό να είναι σταθερή, προσαρμοσμένη πάντα στη ηλικία του παιδιού.
Όρια στα παιδιά
Η πρώτη σκέψη που μας έρχεται στο μυαλό όταν ακούμε τη λέξη "όρια", αυθόρμητα είναι η απαγόρευση, ο περιορισμός σε κάτι που επιθυμούμε. Σε προσπάθεια να αποσαφηνίσουμε την έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κανόνες και διεργασίες που ορίζονται από τις αξίες της οικογένειας και που επιτελούνται για την αρμονική συμβίωση όλων των μελών. Η οριοθέτηση δεν είναι ωφέλιμη και αναγκαία μόνο για τα παιδιά, αλλά και για όλο το οικογενειακό σύστημα. Το παιδί όχι μόνο δέχεται όρια, αλλά μαθαίνει και πώς να χτίζει τα δικά του. Τα όρια συντελούν στο να υπάρχει ομαλότητα στην επικοινωνία, στις σχέσεις και στην αλληλεπίδραση, παράλληλα βοηθάνε την οικογένεια να μπορεί να αντιμετωπίζει κάθε δυσκολία που προκύπτει. Όταν τα όρια είναι ξεκάθαρα και εκφράζονται με σταθερότητα, δεν μπορεί παρά να παρέχουν ασφάλεια στο παιδί. Μαθαίνει να γίνεται υπεύθυνο απέναντι στις κοινωνικές απαιτήσεις και να χτίζει εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Διαμορφώνει την ταυτότητα του και την καθαρή εικόνα για το ποιος είναι και τι ζητάει από τον εαυτό του. Ωριμάζει μέσα από συνθήκες αυτονομίας και ανεξαρτησίας που οι ίδιοι οι γονείς του έχουν προσφέρει.
Συνοψίζοντας, να μην ξεχνάμε:
- Για τη δημιουργία καθημερινού προγράμματος είναι απαραίτητο να λαμβάνουμε υπόψη την ηλικία, αλλά και τα ενδιαφέροντα των παιδιών και φυσικά το χρόνο που έχουμε εμείς οι γονείς στη διάθεσή μας.
- Το κόλπο για να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα είναι να μοιάζει με παιχνίδι και όχι με άσκηση εξουσίας. Το πρόγραμμα φροντίζει να γίνονται αυτά που πρέπει προς όφελος των παιδιών και της καλύτερης λειτουργίας της οικογένειας.
Η Μαρία Κούση είναι αριστούχα απόφοιτος του τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, με κατεύθυνση την Ειδική Αγωγή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στην Ειδική Εκπαίδευση του Frederick University. Από το 2011 σημειώνει την επαγγελματική της πορεία με παιδιά, εφήβους και τις οικογένειές τους στον ιδιωτικό τομέα και από το 2012 εργάζεται ως Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής στη δημόσια εκπαίδευση.
