Τα περισσότερα παιδιά λατρεύουν τη μουσική. Είτε είναι απαλή είτε είναι μια ζωηρή μελωδία, τα παιδιά τη νιώθουν τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά. Και ενώ οι γονείς μπορεί μερικές φορές να εύχονται να είχαν έναν διακόπτη απενεργοποίησης, στην πραγματικότητα τα μουσικοκινητικά παιχνίδια είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη ενός παιδιού. Πιο αναλυτικά, η μουσικοκινητική αγωγή είναι η συνάντηση της μουσικής με την κίνηση και τα μουσικοκινητικά παιχνίδια για παιδιά δεν είναι παρά ο συνδυασμός του παιχνιδιού με το τραγούδι, τον χορό και τα μουσικά όργανα. Η μουσικοκινητική αγωγή είναι ιδιαίτερα σημαντική στον χώρο της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, καθώς τα παιδιά γνωρίζουν τη μουσική μέσα από την κίνηση και κατανοούν μουσικές έννοιες με τη βοήθεια αυτής. Προτείνεται σε παιδιά από 3 έως 8 ετών περίπου και οι μουσικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται είναι:
- Μουσικά Παιχνίδια
- Τραγούδι
- Μίμηση
- Μουσική και κίνηση
- Αυτοσχεδιασμοί και Δραματοποίηση
- Μουσικά Παραμύθια
- Ρυθμικές ασκήσεις
- Μουσική Ακρόαση
- Χρήση Μουσικών Οργάνων
Γιατί είναι σημαντική η μουσικοκινητική αγωγή από την παιδική ηλικία;
Κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών, τα παιδιά μαθαίνουν να κάνουν νέα πράγματα με το σώμα τους. Τα μικρά παιδιά μαθαίνουν, επίσης, ότι η κίνηση μπορεί να επικοινωνήσει μηνύματα. Αρχίζουν να μαθαίνουν για τον κόσμο ενεργώντας σε αντικείμενα και ανθρώπους και χρησιμοποιούν το σώμα τους, για να επικοινωνήσουν πολύ πριν εκφραστούν με λόγια. Έτσι, η κίνηση του σώματος δεν είναι μόνο διασκεδαστική για τα παιδιά, αλλά αποτελεί και μια σημαντική ευκαιρία για μάθηση.
Η υψηλής ποιότητας εκπαίδευση στην πρώιμη παιδική ηλικία έχει αποδειχθεί ότι έχει θετική επίδραση στο χτίσιμο μιας υγιούς σχέσης με τον ίδιο μας τον εαυτό, αλλά και τους άλλους γύρω μας. Έτσι, εάν θεωρήσουμε ότι αυτή είναι μια σημαντική περίοδος ανάπτυξης στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, τότε θα πρέπει επίσης να θεωρήσουμε τη μουσική και την κίνηση σημαντικά στοιχεία για την επιτυχία του.
Η μουσική στην πρώιμη παιδική ηλικία δεν είναι απλώς ένα μέσο που δημιουργεί διασκεδαστική και θετική ατμόσφαιρα. Αντίθετα, έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη του παιδιού. Σύμφωνα με σημαντική μελέτη (Καλιφόρνια, 2016), η παρουσία της μουσικής και οι ποικίλες εμπειρίες στην πρώιμη παιδική ηλικία έχει θετικό αντίκτυπο στην ταχύτητα της ανάπτυξης του εγκεφάλου. Αυτό δημιουργεί πολλαπλά οφέλη ενισχύοντας δεξιότητες τόσο ψυχοσυναισθηματικές όσο και γνωστικές.
Οφέλη για το παιδί
Βελτίωση της μνήμης, της αντίληψης, και των δεξιοτήτων λήψης αποφάσεων στα παιδιά
Ο συνδυασμός κίνησης και γλώσσας μαζί μπορεί να αυξήσει τη μάθηση έως και 90%. Ο κινητικός έλεγχος σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την παρεγκεφαλίδα στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, αλλά έχει επίσης συνδεθεί και με άλλες περιοχές του εγκεφάλου που χειρίζονται τη μνήμη, τη χωρική αντίληψη και την προσοχή. Ουσιαστικά, η περιοχή του εγκεφάλου που μας λέει πότε και πώς να κινηθούμε είναι επίσης υπεύθυνη σε μεγάλο βαθμό για τις μαθησιακές μας διαδικασίες. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι σωματικές ενέργειες και η άσκηση μπορούν να ενισχύσουν τη μνήμη και την ανάκλησή της.
Δημιουργία κινήτρων, ενίσχυση της προσοχής
Ο συνδυασμός της μουσικής και της κίνησης απελευθερώνει ενδορφίνες στον εγκέφαλο — αλλιώς γνωστές ως «χημικές ουσίες για την καλή διάθεση», οι οποίες βοηθούν στη διατήρηση των επιπέδων ενέργειας και του ενδιαφέροντος για μια δραστηριότητα. Ουσιαστικά, αυτό το είδος δραστηριότητας βοηθά τα παιδιά να έχουν κίνητρα, να είναι προσεκτικά και έτοιμα να μάθουν σε όλους τους άλλους τομείς της εκπαίδευσής τους.
Ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων
Η κίνηση είναι ένα σημαντικό μέρος κάθε μαθήματος μουσικής. Εκτός από τα μεμονωμένα οφέλη που έχουν ήδη επισημανθεί, όταν τα παιδιά κινούνται σε μια μελωδία επωφελούνται από τη βελτίωση της συγκέντρωσης, της ισορροπίας και των γνωστικών τους δεξιοτήτων. Ουσιαστικά, αναπτύσσουν περαιτέρω τις περιοχές του εγκεφάλου τους που είναι υπεύθυνες για τις γλώσσες, την ανάγνωση, τη γραφή και τον λεπτό κινητικό συντονισμό.
Ταχύτητα φωνολογικής επίγνωσης και γνωστικής ευελιξίας
Η επιλογή μουσικοκινητικού προγράμματος για την εκμάθηση των πρώτων γραμμάτων - φωνημάτων στην προσχολική ηλικία φαίνεται πως επιδρά με βελτιώσεις στην ακουστική προσοχή και άμεση απόκριση στη φωνολογική επίγνωση, καθώς και στην ονομασία αντικειμένων και κατ' επέκταση στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου.
Βελτίωση κινητικού και οπτικού συντονισμού
Οι δραστηριότητες μουσικής και κίνησης επιτρέπουν στα παιδιά να βελτιώσουν την αυτοέκφραση, τον συντονισμό χεριού-ματιού, τη σωματική δραστηριότητα και να μάθουν νέες έννοιες με διασκεδαστικό και ελκυστικό τρόπο. Αυτό μπορεί να συμβεί οπουδήποτε – όχι μόνο μέσα σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο.
Ανάπτυξη κοινωνικών τους δεξιοτήτων
Τα παιδιά συνδυάζοντας τη μουσική και την κίνηση μαθαίνουν να εργάζονται ως ομάδα, μαθαίνουν να μοιράζονται και μαθαίνουν πώς να είναι δημιουργικοί σε ένα ομαδικό περιβάλλον ενισχύοντας το αίσθημα της ενσυναίσθησης.
Ενίσχυση αυτοπεποίθησης και αυτοεικόνας
Η μουσικοκινητική αγωγή προσφέρει στα παιδιά το πιο σημαντικό στοιχείο, τον αυτοσχεδιασμό. Όταν το παιδί δεν περιορίζεται από αυστηρούς κανόνες και όρια, το σώμα του αφήνεται στο ρυθμό της κίνησης και με τη βοήθεια της φαντασίας του αυτοσχεδιάζει και νιώθει πιο απελευθερωμένο. Η μουσικοκινητική αγωγή, επίσης, ανεβάζει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και το κάνει συνεχώς να προσπαθεί να επιτύχει καλύτερο αποτέλεσμα από το προηγούμενο.
Μουσικοκινητική αγωγή και μαθησιακές δυσκολίες
Ακόμα και σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, οι έρευνες δείχνουν πως η μουσικοκινητική παρέμβαση έχει θετική επίδραση. Συγκεκριμένα η χρήση μουσικοκινητικού υλικού δρα καταλυτικά κυρίως στην κατηγορική αντίληψη και στην επεξεργασία του λόγου.
Ωστόσο, σε παιδιά με ΔΕΠΥ φαίνεται πώς άλλοτε έχει θετική επίδραση και άλλοτε λειτουργεί ως μεγάλος διασπαστικός παράγοντας.
Είδη μουσικοκινητικών παιχνιδιών
Ρυθμικά – κινητικά παιχνίδια
Ένα τέτοιο παιχνίδι είναι το «Παιχνίδι με τις χαρτοπετσέτες». Στο παιχνίδι αυτό τα παιδιά χορεύουν και κινούνται στον χώρο ακολουθώντας τη μελωδία και τοποθετώντας την χαρτοπετσέτα σε διαφορετικά μέρη του σώματος π.χ. πάνω στο κεφάλι (κρατώντας ίσια στάση) ή στο αυτί (γέρνοντας το κεφάλι στο πλάι) ή στην κοιλιά (γέρνοντας πίσω το σώμα) ή στη μασχάλη (χέρι κολλημένο στην κοιλιά), προσέχοντας να μην πέσει.
Παιχνίδια επεξεργασίας και αναγνώρισης ήχων
Ο ενήλικας έχει στη διάθεσή του διάφορα μουσικά όργανα και προσπαθεί να μάθει στο παιδί τον ήχο και την ονομασία του. Στα παιδιά μικρότερων ηλικιών προσφέρεται να δημιουργήσουμε αυτοσχέδια μουσικά όργανα, όπως μαράκες και να τα γνωρίσουμε παρέα.
Παιχνίδι ενεργοποίησης ακουστικής αντίληψης
Ένα εύκολο και ευχάριστο παιχνίδι είναι η «Καλημέρα». Το παιδί χορεύει ρυθμικά στον χώρο και σε κάθε παύση της μουσικής, ζητάμε να πει καλημέρα με διαφορετικό τρόπο. Άλλοτε χαρούμενα, άλλοτε θυμωμένα, λυπημένα, σιγανά, δυνατά, φοβισμένα, αργά, γρήγορα κ.ά.
Παιχνίδια ενεργοποίησης φαντασίας
Δίνουμε στο παιδί από μια μπάλα ή και κάποιο άλλο αντικείμενο και του προτείνουμε να χορεύει με αυτήν, σύμφωνα με τις «μεταμορφώσεις της μπάλας», οι οποίες θα ορίζονται στις μουσικές παύσεις. Τότε το παιδί θα πρέπει να ακινητοποιείται αυτόματα. Εμείς τότε μπορούμε να ζητήσουμε π.χ. η μπάλα να μεταμορφωθεί σε… μαγικό μαργαριτάρι, κρυστάλλινη σφαίρα μάγισσας, αυγό δεινόσαυρου, ένα τεράστιο ολοστρόγγυλο πετράδι, φανταστικό φρούτο κ.ά.
Παιχνίδια ανάπτυξης αυτοέκφρασης και κινητικού αυτοσχεδιασμού
Επιλέγουμε μία μελωδία και ζητάμε από το παιδί να γίνει άνεμος, χιονονιφάδα, να χορέψει μια καλοκαιρινή εικόνα την οποία φαντάζεται κ.ά.
Συμπέρασμα
Υπάρχουν αρκετά δομημένα προγράμματα μουσικοκινητικής αγωγής που μπορούν να εκτελεστούν από τους εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο της τάξης, αλλά ακόμα και οι γονείς μπορούν να αυτοσχεδιάσουν και να δημιουργήσουν δραστηριότητες που να συνδυάζουν μουσική και κίνηση. Η μουσικοκινητική αγωγή στην πραγματικότητα είναι μέθοδος χωρίς ηλικία, είναι μία βιωματική προσέγγιση και όχι στατική μάθηση. Μέσω αυτής το παιδί οδηγείται στην αγωγή του σώματος, της ψυχής και του νου, καθώς η μουσικοκινητική αγωγή αποτελεί ελευθερία, διασκέδαση, κίνηση αλλά και μάθηση.
H Αλέξια Λέττη είναι Παιδαγωγός, απόφοιτη του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή της Εκπαίδευσης από το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας. Έχει λάβει μετεκπαίδευση στη Σχολική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και τα τελευταία 10 χρόνια εξασκεί ενεργά τον ρόλο της ως εκπαιδευτικός στην ιδιωτική εκπαίδευση. Όραμά της είναι η διαπαιδαγώγηση παιδιών με ψυχική ανθεκτικότητα, βαθιά πίστη στις δυνάμεις τους, έτοιμα να κάνουν τα δικά τους σταθερά βήματα στην ενήλικη ζωή.
