Μπορεί να έχετε ακούσει τον παιδίατρο να λέει ότι το παιδί σας παρουσιάζει «γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση».
Τι είναι, λοιπόν, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, τι κάνουμε για να τη διαγνώσουμε και τι για να τη θεραπεύσουμε;
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μια σύντομη ανασκόπηση του θέματος και πιστεύουμε ότι θα βρείτε απάντηση σε πολλά από τα ερωτήματα που θα θέλατε να θέσετε.
Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι η ακούσια επιστροφή γαστρικού περιεχομένου στον οισοφάγο. Αποτελεί φυσιολογικό φαινόμενο, που συμβαίνει αρκετές φορές την ημέρα σε υγιή βρέφη, παιδιά και ενηλίκους. Θεωρείται η συχνότερη διαταραχή του οισοφάγου σε όλες τις ηλικίες. Μπορεί να συνοδεύεται από συμπτώματα ή όχι. Μπορεί, δηλαδή, να είναι φυσιολογική κατάσταση ή παθολογική.
Παθολογική χαρακτηρίζεται όταν συμβαίνει αρκετά συχνά και υπάρχει διαταραχή στους αμυντικούς μηχανισμούς προστασίας βλεννογόνου του οισοφάγου, με αποτέλεσμα την εμφάνιση επιπλοκών.
Πόσο συχνή είναι;
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι πολύ συχνό φαινόμενο στον πρώτο χρόνο της ζωής. Το υψηλότερο ποσοστό (μέχρι 67%) παρατηρείται στην ηλικία των 4 μηνών, ενώ στο τέλος του έτους μειώνεται (1-5%), γεγονός που δικαιολογείται από την ωρίμανση της γαστροοισοφαγικής λειτουργίας, την εισαγωγή στερεών τροφών στη διατροφή, αλλά και από την αλλαγή της θέσης του σώματος, καθώς αυξάνεται ο χρόνος που βρίσκεται στην όρθια θέση.
Παρ’ όλα αυτά, συμπτώματα θα εμφανίσουν πολύ λίγα βρέφη. Και τα δύο φύλα προσβάλλονται το ίδιο.
Πιθανολογείται γενετική προδιάθεση για τη νόσο, καθώς παρατηρείται αυξημένη εμφάνισή της σε μέλη της ίδιας οικογένειας, και σε μονοζυγωτικούς διδύμους περισσότερο από τους διζυγωτικούς.
Τα συμπτώματα
Η νόσος από τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση προβάλλει με ευρεία ποικιλία συμπτωμάτων και ευρημάτων, τόσο από το γαστρεντερικό όσο και από άλλα συστήματα.
Ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς, η κλινική εικόνα ποικίλλει:
Σε βρέφη κάτω των 2 ετών η φυσιολογική παλινδρόμηση προβάλλει με αναγωγές μετά τα γεύματα, χωρίς όμως άλλα συμπτώματα, ενώ παράλληλα τα βρέφη είναι χαρούμενα και καλά αναπτυγμένα, ώστε να χαρακτηρίζονται από τους αγγλόφωνους ως «happy spitters». Υποψία για παλινδρομική νόσο τίθεται όταν οι αναγωγές προηγούνται του γεύματος, οι γονείς παρατηρούν υλικό αναγωγής στο μαξιλάρι ή επεισόδια με έντονο κλάμα που οδηγούν σε διακοπή της σίτισης ή του ύπνου. Μια πρώτη εικόνα για τη βαρύτητα της νόσου δίνεται από τον αυξημένο αριθμό επεισοδίων και την ποσότητα του αποβαλλόμενου φαγητού. Παρόμοια κλινική εικόνα μπορεί να δώσει η αλλεργία στο γάλα αγελάδας, ιδίως όταν συνυπάρχουν έκζεμα, διαταραχές κενώσεων, κωλικοί.
Η συμπτωματολογία σε παιδιά μεγαλύτερα των 2 ετών είναι παρόμοια με εκείνη των ενηλίκων. Η κλινική εικόνα ποικίλλει ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου και τις εκδηλώσεις της.
Μπορεί να προβάλλει ως:
Οισοφαγίτιδα: Σε βρέφη κάτω των 2 χρόνων μπορεί να εμφανιστεί με εμετούς, αναγωγές, αναιμία, άρνηση λήψης τροφής, μη επαρκή πρόσληψη βάρους, καθώς και διαταραχές στη συμπεριφορά (ευερεθιστότητα, πολλά επεισόδια κλάματος, ιδίως στην κατάκλιση). Στα παιδιά μεγαλύτερα των 2 χρόνων εκδηλώνεται με δυσκολία κατάποσης της τροφής (υγρής και στερεής), πόνο στο στήθος πίσω από το στέρνο ή καούρα (καύσο), επιγαστραλγία, δυσπεπτικά ενοχλήματα, ανορεξία, αναγωγές, εμετούς, μηρυκασμό, αναιμία και άλλα.
Επίσης μπορεί να προβάλλει με μια σειρά εκδηλώσεων που προέρχονται από όργανα άλλα, εκτός του οισοφάγου, όπως επεισόδια άπνοιας, επεισόδια παρ’ ολίγον αιφνίδιου θανάτου ή αναπνευστικά συμπτώματα με χαρακτηριστικό τον παρατεινόμενο ή υποτροπιάζοντα συριγμό που επιδεινώνεται μετά τα γεύματα, χωρίς να ανταποκρίνεται στη συμβατική αγωγή.
Ωτορινολαρυγγολογικά προβλήματα, όπως είναι η χρόνια ιγμορίτιδα, ο χρόνιος βήχας, η λαρυγγίτιδα, το βράγχος φωνής, το «καθάρισμα του λαιμού», το αίσθημα «κόμπου» στον φάρυγγα, ή επαναλαμβανόμενα επεισόδια οξείας μέσης ωτίτιδας, που μπορεί επίσης να αποτελούν συμπτώματα της νόσου από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
Μπορεί ακόμα να εκδηλωθεί με στερεοτυπικές επαναλαμβανόμενες κινήσεις του κεφαλιού ή του αυχένα, στην προσπάθεια του παιδιού να εμποδίσει τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση στο ανώτερο τμήμα του οισοφάγου.
Τέλος, άλλα προβλήματα μπορεί να είναι η βραδυκαρδία, οι οδοντικές βλάβες και η δύσοσμη αναπνοή.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Ποικίλες μέθοδοι συμβάλλουν στη διάγνωση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Πολλές φορές δεν αρκεί μόνο μια εξέταση, αλλά απαιτείται συνδυασμός δύο ή και περισσότερων. Χρησιμοποιούνται η 24ωρη pΗ μετρία, το βαριούχο γεύμα, το υπερηχογράφημα, το σπινθηρογράφημα, η οισοφαγοσκόπηση και η αντιστασιομετρία. Η εκτίμηση αν πρόκειται για νόσο ή απλή παλινδόμηση θα γίνει από το γιατρό, που θα λάβει σοβαρά υπόψη και την κλινική εικόνα του παιδιού.
Πώς θεραπεύεται;
Βρέφη με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση που έχουν καλή σωματική ανάπτυξη, είναι χαρούμενα και δεν εμφανίζουν συμπτώματα παλινδρομικής νόσου, προφανώς δεν χρειάζονται θεραπεία, πέραν των σιτιστικών οδηγιών. Όταν υπάρχει παλινδρομική νόσος, και ανάλογα με τα ευρήματα από τον εργαστηριακό-απεικονιστικό έλεγχο, η θεραπεία και η διάρκειά της εξατομικεύονται.
Αλλαγές στον τρόπο ζωής
Για τα βρέφη συνιστάται η κάθετη θέση σίτισης και παραμονή σε αυτήν επί περίπου 30 λεπτά μετά το γεύμα. Μικρότερα και συχνότερα γεύματα πιθανόν να βοηθήσουν.
Κάποια βρέφη με εμετούς παρουσιάζουν αλλεργία στο γάλα αγελάδας. Εδώ είναι σκόπιμη η δοκιμή, για περίπου δύο εβδομάδες, υποαλλεργικού γάλατος.
Ο ρόλος του μητρικού θηλασμού στη θεραπεία της νόσου από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι αβέβαιος. Έχει, πάντως, βρεθεί ότι τα βρέφη που σιτίζονται με γάλα αγελάδας παρουσιάζουν περισσότερα επεισόδια παλινδρόμησης και μεγαλύτερο χρόνο έκθεσης του οισοφάγου σε όξινο περιβάλλον σε σχέση με τα θηλάζοντα βρέφη.
Με τη χρήση πηκτικών-αντιαναγωγικών γαλάτων έχει βρεθεί ότι μειώνεται ο αριθμός των επεισοδίων παλινδρόμησης, αλλά όχι ο «δείκτης αναγωγής». Τα γάλατα αυτά θεωρούνται «θεραπευτικά» με αντιαναγωγική και όχι αντιπαλινδρομική δράση. Πρέπει να χορηγούνται έπειτα από ιατρική συμβουλή και παρακολούθηση. Η χρήση τους πρέπει να περιορίζεται σε βρέφη με αναγωγές που δεν παίρνουν καλά βάρος.
Στα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους οι διαιτητικές οδηγίες περιλαμβάνουν την αποφυγή τροφών όπως είναι η σοκολάτα, τα αναψυκτικά, η καφεΐνη, οι πικάντικες τροφές, τα μπαχαρικά και τα πολύ λιπαρά γεύματα. Συνιστώνται η αποφυγή χρήσης αλκοόλ, καπνίσματος και η μείωση σωματικού βάρους όπου ενδείκνυται.
Η ειδική θέση για τη μείωση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης έχει φανεί ότι για τα βρέφη είναι η πρηνής θέση επίπεδη ή 30ο, ενώ σε κάποιες μελέτες φαίνεται και η πλάγια αριστερά να έχει παρόμοια αποτελέσματα. Ο κίνδυνος εμφάνισης του συνδρόμου αιφνίδιου θανάτου στη βρεφική ηλικία φαίνεται να είναι μεγαλύτερος στην πρηνή θέση, με αποτέλεσμα οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη θέση ύπνου των βρεφών είναι η πρόσθια.
Στα μεγαλύτερα παιδιά-ενήλικες παλινδρόμηση συμβαίνει λιγότερο συχνά στην πλάγια αριστερή θέση κατάκλισης.
Η φαρμακευτική θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με την κλινική εικόνα και τον έλεγχο. Χειρουργική επέμβαση συνιστάται σπάνια, επί αποτυχίας της συντηρητικής αγωγής που χορηγείται τουλάχιστον επί 6-12 μήνες.
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση στα βρέφη είναι μια καλοήθης και, στις περισσότερες περιπτώσεις, παροδική κατάσταση. Η θεραπεία της, αν χρειαστεί, και η διάρκειά της εξατομικεύονται ανάλογα με τα συμπτώματα του κάθε ασθενούς.
