Η μητρότητα είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, ίσως το σημαντικότερο στη ζωή πολλών γυναικών και σηματοδοτεί το μεγαλύτερο βήμα στη δημιουργία της οικογένειας. Ωστόσο πολλές φορές τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και εύκολα, καθώς πολλά ζευγάρια στις μέρες μας δυσκολεύονται να τεκνοποιήσουν. «Πώς να μείνω έγκυος;», «Υπάρχει κάποιο ιατρικό πρόβλημα;», «Μήπως πρέπει να επισκεφτώ κάποιον ειδικό;»: αυτές και πολλές ακόμα ερωτήσεις απασχολούν έναν όλο και αυξανόμενο αριθμό γυναικών που θέλουν να γίνουν μητέρες, αλλά δυσκολεύονται παρά τις προσπάθειές τους και ενδεχομένως και εσένα. Σε αυτό το άρθρο θα συζητήσουμε ορισμένες βοηθητικές συμβουλές εγκυμοσύνης και σε ποιες περιπτώσεις μπορεί όντως να χρειάζεται η βοήθεια κάποιου ειδικού.
Αποβολή Άγχους
Χρόνια επιστημονικής έρευνας έχουν αναδείξει μία ξεκάθαρη συσχέτιση χρόνιου άγχους και της κατάθλιψης με την υπογονιμότητα. Μελέτες έχουν δείξει ότι το 35-55% των γυναικών που επισκέφτηκαν κλινικές γονιμότητας είχαν υποκείμενη καταθλιπτική διαταραχή ή άγχος. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι αυτοβοήθειας που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του άγχους στο σπίτι, όπως διαδοχική χαλάρωση των μυών, διαφραγματική αναπνοή, ασκήσεις yoga και διαλογισμός. Πολλά ζευγάρια βρίσκουν την υιοθέτηση κοινών χόμπι εκτός σπιτιού, ιδιαίτερα αν συνδυάζονται με σωματική άσκηση είναι πολύ βοηθητικά στον περιορισμό του άγχους. Τέλος, όσο τετριμμένο και αν ακούγεται, οι θετικές σκέψεις και η αναζήτηση της θετικής πλευράς, π.χ. μέσω αναζήτησης της ομορφιάς στο περιβάλλον, εστίαση σε ευχάριστες αισθήσεις και μικρές καθημερινές εμπειρίες, καθώς και η συγγραφή ενός καθημερινού ημερολογίου που εστιάζει στα θετικά βιώματα, εμπειρίες και στις θετικές αλλαγές στο χαρακτήρα είναι πολύ σημαντικά για ουσιαστική και μακροχρόνια αλλαγή. Εδώ είναι σημαντικό να τονίσουμε πως για κάθε γυναίκα ορισμένες μέθοδοι θα είναι πιο αποτελεσματικές από άλλες και πως πρέπει να αναζητήσεις τι δουλεύει καλύτερα για εσένα, ίσως με τη βοήθεια του συζύγου/σχέσης ή εάν χρειαστεί με τη βοήθεια ειδικού ψυχολόγου.
Υγιεινή Διατροφή
Πυλώνας κάθε προσπάθειας αυτοβελτίωσης και αντιμετώπισης παθολογικών καταστάσεων, η υγιεινή διατροφή είναι σημαντική και στην προσπάθεια επίτευξης κύησης. Διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης, πουλερικά και ψάρια με περιορισμό των κορεσμένων λιπιδίων, κόκκινου κρέατος και γλυκών έχει δείξει σημαντική συσχέτιση με αύξηση της γονιμότητας στη γυναίκα και τη βελτίωση της ποιότητας του σπέρματος στους άνδρες. Επίσης, προτείνεται και η λήψη ορισμένων συμπληρωμάτων διατροφής για εμπλουτισμό των προσλαμβανόμενων τροφών και για εξασφάλιση των βέλτιστων συνθηκών για την επίτευξη κύησης και την ανάπτυξη του εμβρύου. Το σημαντικότερο από αυτά είναι το φυλλικό οξύ, το οποίο συστήνεται να λαμβάνεται σε ποσότητα 400μg (σε μερικές περιπτώσεις έως και 500μg) ημερησίως, έως και 3 μήνες πριν την κύηση. Το φυλλικό οξύ βελτιώνει την γονιμότητα αυξάνοντας τις πιθανότητες επίτευξης κύησης, μειώνει τις πιθανότητες αυτόματων αποβολών και όταν η γυναίκα μείνει τελικά έγκυος παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος και μειώνει την πιθανότητα νευροαναπτυξιακών διαταραχών. Επίσης, η λήψη ω-3 λιπαρών οξέων, αντιοξειδωτικών και βιταμίνης D προτείνονται για τη βελτίωση της γονιμότητας, ωστόσο η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει πλήρως τεκμηριωθεί από μελέτες. Παρόλα αυτά είναι ασφαλή συμπληρώματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, εάν το συστήνει και ο ιατρός σου ή αν το επιθυμείς εσείς.
Πρόσεξε το βάρος σου
Ομοίως με την καλή διατροφή, σημαντική είναι και η διατήρηση του σωματικού βάρους σε κανονικά επίπεδα. Το ιδανικό βάρος για εσένα καθορίζεται με βάση το ύψος σου μέσω υπολογισμού του Δείκτη Μάζας Σώματος. Για να υπολογίσεις τον Δείκτη Μάζας Σώματός σου, διαιρείς το σωματικό σου βάρος (σε κιλά) με το ύψος σου (σε εκατοστά).
Ιδανικά, επιθυμούμε έναν ΔΜΣ μεταξύ 19 και 25. Υπερβολική πρόσληψη ή υπερβολική απώλεια βάρους μπορούν να οδηγήσουν σε μία πληθώρα διαταραχών, όπως ανωορρηξία, ασταθείς κύκλους, μείωση της ποιότητας των ωαρίων, διαταραχές στο ενδομήτριο που μειώνουν την υποδεκτικότητά του και τις πιθανότητες εμφύτευσης, καθώς και πολλές ορμονικές ανισορροπίες. Όλες αυτές οι καταστάσεις οδηγούν τελικά στην εμφάνιση υπογονιμότητας και δυσχεραίνουν και την επίτευξη κύησης ακόμα και με τις τεχνικές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Έτσι, είναι ζωτικής σημασίας να έχεις ένα βάρος σώματος μέσα στο εύρος των ιδανικών τιμών. Η άσκηση και η σωστή διατροφή είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της αποτελεσματικής και ασφαλούς επίτευξης του ιδανικού βάρους. Είναι σημαντικό να θυμάσαι πως οι απότομες αλλαγές είναι επιβλαβείς, οπότε οι διατροφικές τροποποιήσεις και η άσκηση πρέπει να εισάγονται στην καθημερινότητα ήπια και σταδιακά για μέγιστη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Για περιπτώσεις πιο ακραίων διαταραχών, για την αντιμετώπιση των οποίων δεν αρκούν αυτά τα πιο συντηρητικά μέτρα, μπορείς να αναζητήσεις τη γνώμη ειδικού διατροφολόγου για τη λήψη φαρμακευτικής θεραπείας, η οποία πρέπει να διακόπτεται πριν την εγκυμοσύνη, ή έστω να τροποποιείται κατάλληλα για να εξασφαλιστεί η σωστή ανάπτυξη του εμβρύου.
Περιόρισε ή διάκοψε κακές συνήθειες
Όπως είναι γνωστό από τους περισσότερους, ορισμένες συνήθειες είναι επιβλαβείς στη γονιμότητα και κατ’ επέκταση και στην εμβρυική ανάπτυξη και καλό είναι να τις περιορίζεις, ιδανικά να τις διακόπτεις εντελώς κατά τη διάρκεια των προσπαθειών επίτευξης κύησης.
Μία από αυτές είναι η κατανάλωση αλκοόλ, η οποία πρέπει να περιορίζεται σε 1-2 μονάδες για τις γυναίκες και σε 4 μονάδες για τους άνδρες εβδομαδιαίως. Μία μονάδα αλκοόλ είναι ισοδύναμη με 10ml καθαρής αιθυλικής αλκοόλης. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό, 250ml μπύρας είναι ισοδύναμα με μία μονάδα, ένα ποτήρι κρασί (περίπου 180ml) είναι ισοδύναμο με 2 μονάδες, ενώ μόλις 25ml (5 κουταλάκια του γλυκού) πιο δυνατών ποτών (ουίσκι, βότκα, ρούμι, τεκίλα κλπ.) είναι ισοδύναμα με μία μονάδα. Το αλκοόλ έχει δειχτεί πως επηρεάζει σημαντικά τη γονιμότητα και ιδιαίτερα τη γονιμότητα του ανδρός, καθώς προκαλεί διαταραχές στην ποιότητα, ποσότητα και κινητικότητα του σπέρματος και μπορεί έτσι να συνεισφέρει στη δυσκολία επίτευξης κύησης.
Μία άλλη επιβλαβής συνήθεια είναι το κάπνισμα, τόσο συμβατικών όσο και νεότερων ηλεκτρονικών τσιγάρων. Μελέτες έχουν δείξει πως κυρίως η νικοτίνη αλλά και άλλες ουσίες που περιέχονται στον καπνό των τσιγάρων έχουν άμεση επίδραση σε πολλά επίπεδα του αναπαραγωγικού συστήματος οδηγώντας τελικά στη μείωση της γονιμότητας.
Άλλες συνήθειες, όπως κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων καφέ, αν και δεν έχουν τόσο μεγάλη επίδραση όσο το αλκοόλ και το τσιγάρο, καλό είναι να περιορίζονται. Η κατανάλωση μέχρι 1-2 καφέδες ημερησίως είναι ένα ασφαλές όριο.
Χρόνιες παθήσεις-φάρμακα
Πολλές γυναίκες που πάσχουν από διάφορα χρόνια νοσήματα, συνήθως ενδοκρινολογικά ή μεταβολικά, όπως σακχαρώδης διαβήτης ή θυροειδοπάθειες μπορεί να εμφανίσουν υπογονιμότητα λόγω ανεπαρκούς θεραπείας. Είναι σημαντικό πριν αναζητήσεις άλλες στρατηγικές αντιμετώπισης και πάσχεις από κάποιο νόσημα για το οποίο λαμβάνεις θεραπεία, να μιλήσεις με το γιατρό σου και να επιβεβαιώσεις πως η νόσος ελέγχεται κατάλληλα με την ήδη υπάρχουσα θεραπεία, ενώ στις περιπτώσεις που αυτό δεν ισχύει, να προσαρμοστεί η θεραπεία κατάλληλα.
Σεξ στις γόνιμες μέρες – σεξουαλικές πρακτικές
Μία σημαντική και πολύ απλή μέθοδος είναι η εφαρμογή σωστών σεξουαλικών πρακτικών κατά τη διάρκεια των πιο γόνιμων ημερών, ώστε να μεγιστοποιήσεις τις πιθανότητες επίτευξης κύησης. Οι γόνιμες ημέρες είναι αυτές κοντά στην ημέρα της ωορρηξίας, δηλαδή η μέρα της ωορρηξίας, η προηγούμενη και η επόμενη. Η ημέρα της ωορρηξίας συμβαίνει 14 μέρες πριν την έμμηνο ρύση του επόμενου κύκλου σε μία γυναίκα με σταθερό κύκλο. Έτσι συστήνεται να διατηρείς ημερολόγιο και να καταγράφεις τις γόνιμες ημέρες εκ των προτέρων, μέσω υπολογισμών με βάση τη διάρκεια του κύκλου σου. Σε αυτή τη διαδικασία μπορούν να σε βοηθήσουν και εφαρμογές στο κινητό που υπολογίζουν αυτόματα τις γόνιμες μέρες μέσα στο μήνα. Αν υπάρχει περεταίρω δυσκολία στον υπολογισμό, υπάρχουν και τεστ ωορρηξίας που μπορούν να σε βοηθήσουν στον ακριβή προσδιορισμό της ωορρηξίας.
Παρόλο που αυτές οι τρεις μέρες κατά την ωορρηξία θεωρούνται παραδοσιακά οι πιο γόνιμες, ακόμα και μέχρι 5 μέρες πριν την ωορρηξία μπορεί να επιτευχθεί κύηση, οπότε συστήνεται η τακτική σεξουαλική επαφή κατά το διάστημα αυτό. Ιδανικά συστήνεται επαφή κάθε 1-3 μέρες κατά την οποία να πραγματοποιείται εκσπερμάτιση εντός του κόλπου. Διαφορετικές στάσεις κατά τη συνουσία ή ανάπαυση μετά δε φαίνεται να έχουν κάποιο σημαντικό αποτέλεσμα στη γονιμότητα σύμφωνα με μελέτες, ενώ φαίνεται πως ορισμένα λιπαντικά ενδέχεται να διαταράσσουν την κινητικότητα του σπέρματος, άρα είναι σημαντικό να ελέγχονται αυτά τα προϊόντα πριν τη χρήση για τέτοιες παρενέργειες ή να μην χρησιμοποιούνται.
Απευθύνσου στον γιατρό σου
Γενικά ένα νέο, υγιές ζευγάρι έχει 25-30% πιθανότητα να συλλάβει εντός των πρώτων μηνών προσπάθειας και 80% εντός του πρώτου έτους. Εάν δεν επιτευχθεί σύλληψη μετά από ένα έτος προσπαθειών και έχεις ακολουθήσει τις προαναφερθείσες συμβουλές για τη μείωση άγχους, υγιεινή διατροφή, επίτευξη κατάλληλου βάρους κλπ., θα ήταν καλό να αναζητήσεις τη βοήθεια ενός ειδικού αναπαραγωγής. Ιατρική βοήθεια πρέπει επιπρόσθετα να αναζητήσεις, αν εμπίπτεις στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Υπάρχει κάποια γενετική νόσος στην οικογένειά σου ή στου συζύγου (π.χ. δρεπανοκυτταρική αναιμία), η οποία υπάρχει κίνδυνος να μεταδοθεί στο έμβρυο.
- Όταν λαμβάνεις φάρμακα σε χρόνια βάση για κάποια πάθηση, καθώς πολλά φάρμακα ενδέχεται να επηρεάσουν τη γονιμότητα
- Όταν είσαι άνω των 35 ετών και έχεις κάνει προσπάθειες για 6 μήνες χωρίς αποτέλεσμα
- Άμα είσαι άνω των 40 ετών αναζήτησε απευθείας βοήθεια, για να μην χαθεί πολύτιμος χρόνος
- Όταν παρουσιάζεις συμπτώματα υπογονιμότητας, όπως άστατη έμμηνο ρύση ή/και απουσία εμμήνου ρύσεως, πόνο κατά την σεξουαλική επαφή, βαριές και επώδυνες περιόδους και διαταραχές ορμονών (υπερτρίχωση, επίμονη ακμή κ.ά).
- Όταν ο άντρας παρουσιάζει συμπτώματα ύποπτα για υπογονιμότητα, όπως πόνος ή διόγκωση των όρχεων, δυσκολία στη διατήρηση της στύσης, αδυναμία εκσπερμάτισης κ.ά.
- Αν έχετε ιστορικό αυτοάνοσων νοσημάτων ή οικογενειακό ιστορικό πρώιμης ωοθηκικής ανεπάρκειας ή ιστορικό αποβολών.
- Εάν εσείς ή ο άντρας έχετε υποβληθεί σε χημειοθεραπεία ή/και ακτινοθεραπεία στην περιοχή της πυέλου.
Είναι σημαντικό να θυμάσαι πως έως και 1-2 ζευγάρια στα 10 αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επίτευξη κύησης, είναι ένα συχνό πρόβλημα για το οποίο δεν πρέπει να έχεις σκέψεις ενοχής ή ντροπής και πως υπάρχουν λύσεις. Με τις προαναφερθείσες συμβουλές μπορείς να βελτιώσεις αρκετά τις πιθανότητες επίτευξης κύησης και ακόμη κι αν τελικά δεν τα καταφέρεις με αυτές, οι σύγχρονες μέθοδοι της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχουν πετύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα και είναι πρακτικά βέβαιο πως θα σε βοηθήσουν.
Ο Απόστολος Χ. Ζιώγας είναι Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Ειδικός Γονιμότητας και Διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διαθέτει μεγάλη εμπειρία στη γυναικολογία και στη μαιευτική, έχοντας εργαστεί σε αρκετά νοσοκομεία της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου, διενεργώντας μεγάλο αριθμό τοκετών και χειρουργείων.
